Sunday, December 1, 2013

Үрсдээ

Үзэгдэх энэ хорвоод
Үйлийн үр гэж бий
Үр чиний үйл чинь
Өвгөд бидний үргэлжлэл
Үхсэн сэхсэн ч хамт байх
Үнэнч андын сэтгэлийг
Үргэлжийн мөнхөд санах нь
Өөрийгөө үгүйсгэхтэй адил
Энэ л өөрийн орчилоо
Эргээд  сайн тунгаа да
Эмгэн буурал миний
Ээлжлэх үйлийг бүтээ дэ
Чин ариун сэтгэлдээ
Хир бүү оршоо
Шимширэх сэтгэлийн  гүнд
Шингээж бүү үлдээ
Алдсан алдаа бүрдээ
Ахин ухаарлыг олдоо
Аминаас хайртай үр минь
Ард нь өвгөд нь байна
Чин ариун сэтгэл гэдэг
Чимхээд хаях юм биш
Чиний цусанд шингээсэн
Чимхийн төдий бидний хүсэл
Алдхан биеэ бүү нөө
Алсын үйлэндээ сэтгэлээ чилээ
Тархи оюунаа тэлэн байж
Тамгын эхэнд хүрэх бус уу
Алтан нарны цацрагаас
Атгаад авсан бус уу
Ахиулаад дээш нь бүр
Барьцаа бөхлөөд аваарай
Анд нөхдийн сэтгэлийг
Алдаж болохгүй гэдэг
Алдуурсан хүслийг нь барин
Аятайхан тогтоогоод ав

Sunday, November 10, 2013

Төрийн төлөө оготно

Төрийн төлөө оготно

Төр гэж ер нь юу юм бэ? гэж эхэлж бодлоо. Ард түмнийг зөв удирдан чиглүүлэх юм уу? Тэгээд яагаад төрийн төлөө оготно боож үхдэг билээ? Өөрөө өөрсдийхөө төлөө л бид өөрсдөө тэмцэхгүй юм бол хэн тэмцэх ёстой юм болоо гэж байгаа юм уу? Оготно ч байдаг нь юув дэ.
За тэр оготно нь мань мэт нь гэж бодоё. 

Буурлаа буулгачихаад энэ талаар бодож суулаа. 
Тэр оготнууд чинь олуулаа болбол хүчтэй дэ гэлээ.
Өө тэгвэл тэр олон оготнуудыг хараад хор өгөөд алчихна да гэхэд
Хор гэдгийг нь мэдчихвэл болоо биш үү гэлээ
Аан тэгвэл төрийг та нар жинхэнэ ёсоор нь байгуулж ИХ МОНОГУУЛ Улсыг байгуулж байсан одоо балчир улаач бид та нарын эрдэм ухаанд суралцан та нарынхаа тархинд хүрэх гэж өөрсдийн тархиа тэлэн хичээж зүтгэх юм бол хор өгж байгааг нь урьдчилан мэдэгч олон оготно нийлж байгаад энэ их төрийг дахин хүчирхэг болгох юм байна тийм үү гэлэээ
Хэхэхэхэ 

Гэтэл судар дээрээс уншиж байсан нэгэн хэсэг санаанд буулаа :
ТӨР Эл АЙЛ УЛС хамтаар хариуцаж, тархийг хэрэглэх , эзэрхэл ноёрхол тохируулга Ааийий билээ.
Саяхан нөхөр маань нэг зүйл ярьсан санаанд оров. Монголд Хятадын засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлийг хэрхэн юунд зарцуулах асуудлаар Монголд ирсэн  Хятадын төрийн компаний захирал хэмээх нэгэн хятад эртэй хүүрнэлдэж гэнэ. Тэр хүний ярьсан нь :  Урьд Хятадууд Монголын тусгаар тогтнолыг эсэргүүцэж Ар Монгол бол Хятадын нэг хэсэг хэмээн дотроо нэлээн маргалдаж байх үед Хятадын нэлээн сүрхий гүн ухаанч (манай хүн нэрийг мартсан байна лээ) хэлж л дээ. Монгол улс бол маш эртний төрт ёсны уламжлалтай улс. Хятад улс бол Монголын төрт ёсны уламжлалын хажууд хамаагүй залуу . Та нар Ар Монголыг өөртөө нэгтгэх гэж бодож байгаа бол харин ч манайхны арай гэж өөрийн болгож чадсан өвөр Монголоо алдаад зогсохгүй Хятад гэдэг улсыг байхгүй ч болгож мэднэ гэсэн гэнэ. Овоо л ухаантай хүн байсан бололтой. Энийг нь тэр Хятад захирал одоо ярьж байхыг бодвол манай Хятадууд хүч хэрэглэхээс татгалзаад одоо аргаа өөрчилсөн гэж байгаа ч юм уу хэн мэдлээ. Өнөө хор нь байхыг үгүйсгэхгүй.
Алтан судар дээр Монгол орныг маань ЭКЭ дэлхийн хэн боловч хорловоос сүйрэхүйд унах зурхайтай мангдайн орон билээ гэж бичсэн байдаг санаанд буулаа.
За тэгэхээр яалтачгүй л өнөө манай өвөг дээдсүүд маань одоо бидэнд буугаад байгаа дээдийн дээд онгод тэнгэрүүд маань энэ төр гээч зүйлийг бий болгоод хэрэгжүүлээд ИХ МОНОГОУУЛ улсыг байгуулжээ.  Тэр дээдийн дээдүүдийн тархин дотор энэ бүгд байж байдаг гэтэл өнөө дээдүүл маань бидний биеэнд буутал өнөө муу улаач нь ойлгохгүй ээ. Тэгэхээр улаач үрс тархиа тэлэлгүйгээр өвгөдийн ухааныг хэрхэн ойлгож ухах билээ. Өвгөдийн тархитай холбогдох сүвээ нээх хэрэгтэй болох нь. Харин энэ Алтан судар маань л тэрийг нээх гол түлхүүр нь болох нь ээ дээ?  Алтан судар дээр зарим нэг эрдэмтдийн галзуу хүний өдрийн тэмдэглэл гэж нэрлэгдэх шалтаг болсон  хижи гөрөөснөөс эхлээд одоог хүртэл хэрхэн яаж амьдран оршихуй талаар бичиж үлдээсэн байх юм.  Харин бид  дээдийн дээд онгодуудын үйлийг үргэлжлүүлэх байдаг,  хэзээ нэгэн цагт хүчирхэг байсан Монгол улсаа дахин байгуулж, төрт ёсны их уламжлалаа сэргээн өнөө энэ цагтаа тохируулан хэрэглэх нь улаач бид энэхэн тархиа хэрхэн ашиглахаас шалтгаалах нь ээ. Иймийн тулд л бид Хаан дээдсийнхээ буулгаж өгсөн удмын сайхан дээдийн дээд онгодоо буулган биежүүлж, эрдэм чадлаас нь суралцан, чадах чинээгээрээ  биедээ шингээн авч үлдэх гэж 108 хоногийн бөөлөөнийг  хийж байгаа болох нь.


Thursday, October 24, 2013

Хүлээлт

Хүний энэ орчлонд төрөөд
Хүсэл хяслын орчилд хөвөн
Хийх үйлээ тэнгэрт оршоож
Хэлэх үгсээ тархиндаа хураан
Алтан нарны цацрагт мөнхрөх
Ашдын их үйлэндээ сэрэхүйд
Өнө мөнхийн ухаарлыг олох
Өршөөл хайрын сэтгэлд умбан
Өр зүрхний хайрыг ундруулж
Өвгөдийн их түүхэнд ухаажиж
Үг үйлдлээ нийлүүлэн байж
Өөрийн биеийг засан байж
Өнө мөнхийн Их Монголоо
Үеийн үед мандуулан бадруулах
Үрс олон балчир зүрхнүүд
Өргөө юугаа гэрэлтүүлэн байна уу
Үйл юугаа ухан байна уу

2013.9.11

Wednesday, October 23, 2013

Тэнгэр заяанд төрснөө тэнэгрэл гэнэ үү
Тэнхээт үрсийн ухаарлыг дэмийрэл гэнэ үү
Тэгш сайхан заяагаа хоцрогдол гэнэ үү
Тэнүүн уужим сэтгэлээ ганцаардал гэнэ үү
Ганц олдох амьдрал гээд дураар дургих нь уу
Гарцаагүй үнэний зам гэж байдгыг үгүй гэх нь үү
Их түүхийн жимээ эргээд нэг хар даа
Ийм л түүхийг бүтээсэн өвгөдөөрөө нэг бахархдаа
Эргээд би чинь хэнсэн билээ гээд нэг тунгаа да
Эргэх энэ цагтаа яах гэж ирлээ гэж нэг боддоо
Алтан нарны цацрагийг шингээх нэгэн үр нь
Ашдын их ирээдүйг бүтээх нэгэн үр нь
Аав ээжийн сургаалийг үйлдэл болгох нэг нь
Аанай л энэ үгсийг уншин суугаад тунгаана уу 

Sunday, October 20, 2013

Үнэн гэж юу вэ? гэсэн асуултын хариу

Үнэн гэж юу вэ?
Үүрдийн энэ хорвоод 
Үрээ тэврэн суух чинь
Үргэлжийн мөнхийн амьдралыг
Үүнээс өөрөөр төсөөлнө үү
Хорвоо дэлхийн үнэн гэж
Хоосон чанарыг хэлнэ үү
Хонгор үрсийн сэвлэгийг
Хойшлуулан илэхийг хэлэх үү
Хатуу хүйтэн хорвоод
Хол ойрыг тунгаан
Холхид одох эрхэмээ
Хойч үед нь дуурсгам уу
Хан тэнгэрийн эрхшээлд
Хаашаа явахаа шийдүүлдэг нь
Хамгийг мэдэгч нэгний
Хайрын илрэл биш үү
Хийсэн үйлийн хариу
Хэлэх үгний хэлцэл
Хан тэнгэрийн зарлиг
Хатуу зөөлний дэнс
Хамаг олны хүсэл
Хаашаа л одохыг хүсснээр нь
Хаалгаа нээгээд л хүлээнэ
Хамгийн эзэн гэх
Хайрыг түгээгч бүхэл
Хангал дээдсүүдийн хэлцэлд
Хааш эргэхийг шийднэ
Харин балчир чиний
Хатуу бүхнийг мэдүүлэх
хамгийн хурдан арга нь
хан тэнгэрийн эздийн
хатуу гарт л оршино до
дэм дэмэндээ
дээс эрчиндээ гээд л ойлгочих

Thursday, July 18, 2013

Их говийн тэмдэглэл буюу Би -гээ дийлэх

Энэ тэмдэглэлийг бичих хэрэгтэйг маань нэг найз маань сануулсан тул мартаагүй байгаа дээрээ бичихээр шийдэв.
Өнөөх л алдарт учиргүй юм гэж үгүй гэдэг үгээр эхлэх нь. Говийн аялалд явахгүйгээр шийдчихсэн байлаа. Гэвч өнөө хайхамшигт буурлууд маань яаж ийж зохицуулаад л явах болгочихсон доо. Энэ талаар бичвэл бас хөөрхөн түүх болох тул орхиод цааш бичье. Явах унаатайгаа тохиролцсон байсан боловч яг явах өдрийн урд өдөр тохиролцсон хүн маань чадахаа байлаа гэсэн тул сандран унааны эрэлд гараад оройжин утсаар ярьж байж нэг Делика олон амьсгаагаа дарлаа. Хожим нь бодох нь ээ энэ нь  бас л өнөө хайхамшигт буурлуудын дэм байсан бололтой юм билээ. Өргөөний анд Нуураа маань говиор явж байсан туршлагатай тул мосттой машинаар л явахгүй бол барахгүй гэсэн болохоор энэ машиныг сонгосон л до.Энэ удаад машинд маань өргөөний Нарангэрэл гэдэг сайхан хөгшин цуг явах болсон байлаа. Нараа эгч маань замын турш л алтан судрын талаар өөрийн амьдрал дээр тохиолдсон хайхамшигт түүхүүдтэй холбон бидэнд судрын хичээл заачихсан да. Хотоос гараад 700 орчим км яваад очих газартаа хүрсэн ч бид ийм урт зам туулснаа ч бараг анхаарах сөхөөгүй л судрын талаар хэлэлцэн бас ч үгүй өөрсдийнхөө уншснаа шавхан шавхан Нараа эгчийн асуултын хариултыг олох гэж нэлээн мунгинаж зарим нэгийг нь ирснийхээ хойно судраа дахин дахин уншиж учрыг нь тайлах даалгавар авсан да. Ийнхүү ярилцаж явахад энэхүү судар бол ямар гүн гүнзгий бүх л ертөнцийн зүй тогтол , нууцыг агуулсан ямар агуу хайхамшиг болохыг мөн бидний өвөг дээдэс энэ бүхнийг тайлан ухаж ойлгоод үрс бидэндээ өдий болтол нь хадгалаад ирсэн байх нь жинхэнэ агуу гэдэг нь л байх гэсэн бодол салахгүй байлаа. Харин үрс нь өөрийн оюун ухаанаа тэлэн судар юундаа шамдан үг бүрийн утгыг тайлах тусам өвгөдөөс ирэх тэр их мэдээлэл, мэдлэгийг өөрийн биедээ шингээн авах юм байна . Өндөр дээдүүд маань бидэнд мэдээлэлийг хангалттай өгж чадах л байх харин үрс бид нь судраа уншилгүй судраа тайлаагүйгээс тэрхүү үзүүлж харуулж байгаа зүйлийнх нь учир утгыг олж чадах болов уу ? Бид мэдрэмж маань үгүй боллоо, мэлмий маань нээгдэхгүй байна хэмээн гомдоллон суухын оронд судрынхаа тайлалд шамдан суралцах нь өвгөдөө зөв залан явахын үндэс суурь нь юм байна. Үндэс сууриа бэхжүүлэхгүйгээр яаж тэгш сайхан модыг бид ургуулж чадах билээ.  Өөрсдийн маань мэдлэг, өөрсдийн маань ухаан тэлээгүйн улмаас өвгөдийнхөө өгсөн зүйлийг буруу ойлгон буруу үйлдэл хийхийг үгүйсгэхийн аргагүй .  
За за тахилганыхаа тухай бичих гэж байгаад замаасаа хадуурав.



Анхны очсон газар маань 9 мөрний сав газар. Эмэгтэй хүнээр бодвол сав гэдэг эрхтэн бол үр хүүхдээ бойжуулах чухал эрхтэн. Ил биш далд оршдог. Түүнтэй мөн адил дэлхийн цэвэр усны эх болсон 9 мөрний маань сав газар гээд л бодохоор ямар чухал газар болох нь ойлгомжтой. Энэ үйлэнд улаач нар маань охид хөвгүүдээрээ хуваагдан үйл хийсэн. Харин дээдэс маань хар цагаан таллан хийсэн хуягтай дунд нь шулам болохоор хувцасаа өмслөө гэж байсан . Өөрөөр хэлбэл арга билгээ тэнцүүлэн зайрангууд маань хар сүнснүүдийн устгах хатуу тулаанд орж харин удгадууд маань уул усны эздийг сэрээн аргадах зөөллөх үйлээ хийцгээв. Миний хувьд дан хатадууд маань ээлжлэн бууж үйлээ хийв. Дээдэс буурлуудынхаа ямар үйл хийж буйг тандан мэдээд хэлээрэй гэсэн болохоор би ч бас буурлуудаасаа ямар үйл хийж буйгаа үрдээ мэдрүүлээрэй дээдэс шалгалт авна гэсэн шүү муу авбал та нарт шүү хэмээн бяцхан сүрдүүлэн гуйв хэхэхэ. Эхлээд буусан хатан онго маань уул усыг нь магтан дуулж гарлаа бодвол эздийг нь панаалдаж байгаа бололтой тэгээд л дараа нь гэнэт л ширүүсэн эзэн нь юм бол эзэн шиг бай гэж ирээд загначих шиг болов . Дараагийн буусан хатан жигтэйхэн уян налархай бас ч гэж аальгүйхэн нэгэн байв. Ёстой л нөгөө Цогт тайж кинон дээр Цогзолмаа гуайн бүтээсэн төвд гүнжийн дүр санаанд орсон шүү. Бодвол бас л панаалдах ажил хийсэн байх хэхэхэ. Дараа нь нэгэн настай ээж л гэж хэлмээр сайхан намбалаг хатан ээж буун дуу дуулан аргадан  байсан да. Анх удаа л буурлуудынхаа үйлийг тандсан минь энэ. Тандсан ч гэж дээ манайхан мэдрүүлсэн нь тэр байх. Харин энэ үед зайрангууд маань ёстой сүртэй байсан уухайлаад л ёстой л нөгөө эрэгчин эмэгчинээ үзэж байгаа аймшигт тулаан болж байх шиг байсан.
Ийнхүү энэ өдрийн үйл өндөрлөсөн дөө. Буудаллан хоол ундаа хийж байхдаа ч бид бас л судраа хэлэлцэн байлаа. Харин ч бусад майхныхан маань судрын сургаар цуглан бороо дуслан байхад ч ажралгүй суун судраа хэлэлцэж байсан нь сайхан байсан шүү.
Маргааш өглөө нь мандах нарнаар буурлуудаа буулган бөөлөөд цааш Жавхлант хайрханы зүг хөдөлцгөөлөө. Харин цуваа хөдлөн манай машин бараг хамгийн сүүлд шахуу хөдөлсөн бөгөөд харин тэр үед 4 морьд хамаг хурдаараа талд давхихыг хараад их гайхсан шүү. Нарангэрэл эгч маань энэхүү явдлыг их л бэлэгшээн судартаа холбон тайлбарлаж билээ. Эртний  буган бичиг болох их түүхийг агуулсан сайхан хайрхандаа очиж өвөрмөц тогтоцтой хад чулуунаас нь эрчим юуг аван Дээдэстэйгээ нийлэн дуулан уулын эздийн амийг,зэвсэгийг, уналгыг нарнаас буулгасан сайхан үйл болсон до. Сэтгэл зүрхээрээ дуулсан дуу бүхэн ямар их эрчимийг буулгадаг болохыг дээдэс маань тайлбарлаж байсан тул дахин нуршахыг больёо до.
Их догшин хайрхан тул чулуу битгий аваарай гэж дээдэс сануулсан тул ёсоор болгов хэхэхэ. Мэдээж говийн байгалийн сайхныг дурьдахгүй өнгөрөхийн аргагүй үнэхээр л сэтгэл татам сайхан нутаг болохыг очсон газар бүртээ бахдан харж явсан шүү.



Дараа нь Ёлын аманд очиход Нуураа маань нөхрийн хамт угтан тосож тэндээ хоноглоод маргааш өглөө нь үзэсгэлэнт ёлын амыг үзэж үйлээ хийхээр явцгаалаа. Морь унах нь морио унаж, явган явах нь алхсаар хавцалаар орон байгалийн гоо үзэмж сүрлэг сайхныг ангайн харсаар нэг л мэдэхэд 3 км газар алхчихсан байсан. Өргөөнийхэн маань идээ будаагаа өрж Дээдэс маань үйлээ хийн хайрхан савдагуудыг бүгд л өөр өөрсдийнхөө мэдрэмжээр мэдрэн сэтгэл зүрх минь их л догдлон нулимс минь өөрийн эрхгүй л хацрыг даган урсаж билээ. Хавцалаар өгсөж явахад дууны багш маань уртын дуу дуулж байхад нь таараад саатан суулаа. Энэ үед дууны багш Эртний сайхан хэмээх уртын дууг дуулахад ёстой л нөгөө алаг нүдний минь нулимс алга дүүрээд бөмбөрлөө гэдэг шиг асгартал уйлж билээ. Энэ мэдрэмжийг үгээр хэлэхийн аргагүй л гэж бултахаас да . Дараа бид бүгд Ёлын амнаасаа уруудан нэгэн газар очин өвгөдөө буулгасан да.



Говийн бас нэг үзэсгэлэнт газар болох Хонгорын элсний хамгийн өндөрлөг хэсэг болох Дуут манхан дээр очицгоолоо. Манханы ойролцоо шөнө орой болсон хойно очсон тул бүгд л майхнаа босгон унтацгаалаа. Өглөө майхныг хөвсөлзүүлэн салхилах салхины чимээгээр сэрлээ. Ийнхүү эртлэн сэрсэн нь бас л нэг учиртай байсан бололтой. Манханы доор очин нэгэн андтайгаа нийлээд суугаад энэ газар бидэнд яг юуг ухааруулах гэж юуг мэдрүүлэн байгааг нь сэтгэл зүрхээрээ мэдэрч  маш их зүйлийг ухаарсан юм.  Тэгээд бусдыгаа сэрэхэд манхан өөд цуг мацаж байхад говийн халуун нарыг үүл халхалан, зөөлөн шиврээ бороо дуслуулан биднийгээ ямар их хайраар хүлээн авч байгааг ойлгон манханыхаа орой дээр гарч бүгдээрээ сэтгэлээ шингээсэн сайхан дуунуудаа дуулж бид ч бас эх сайхан дэлхийдээ хичнээн их хайртайгаа илэрхийлсэн дэ. Гэхдээ Нарангэрэл эгч маань энэ газар бараг 10 аад жилийн өмнө ирэхэд Манхан элснийх нь доогуур тунгалаг булаг урсан , загийн төгөлтэй , хангайн ширэг шиг ногоон ширэгтэй их л үзэсгэлэнтэй сайхан байлаа да гээд их л харамсан ярьж байсан да. Тэгээд одоо бид сэрсэн юм чинь энэ бүхэн эргээд хэдэн жилийн дараа ирэхэд минь сэргээд урьдны хэвэндээ орсон байхын төлөө л бид зүтгэх болно гэж билээ. Мэдээж энэ бүхний төлөө өндөр дээдүүд минь улаачдаа буун уул усныхаа эздийн амийг сэрээн , эрчмийг нь сэргээн тайлга тахилгаа хийж явна шүү дэ.



 За ингээд цааш хөдлөн уулын дундах замаар ороход манан буусан байлаа. Харин мананг ажиглан харж байтал маш олон баатрууд морио унан бидний ирсэн зүг рүү тэмээтэй ачаатайгаа бөөнөөрөө явж байсан.  Манай машиныхан  бүгд л хоорондоо гайхан ярилцаж байлаа. Яг л дайнд явж байгаа мэт сэтгэгдэл төрж билээ.


Ер нь аялалын явцад андуудтайгаа ярилцан байхдаа,  аялалын турш тохиолдсон адал явдал,  өргөөний андуудынхаа сэтгэл зүтгэлийг ажин байхдаа  хүн өөрөө өөрийнхөө " Би  " гэдэг үзлийг даван дийлж чадах л юм бол өргөө гэр минь атгасан гар шиг л болох юм байна гэж бодсон до . Энэхэн блогийг маань уншигч та ч гэсэн энэ үгийн талаар дотороо тунгаана биз дэ.





Monday, June 17, 2013

Анхны тахилга

Улаач болоод анхны тахилга болох Хархорины Хаан хатан үрийн заяаг тэгшитгэх хас их тахилгад оролцох боллоо. Их үйлийн талаар сонсоод цээрийн хоногоо ч гүйцээгээгүй нялх улаач би ч явахгүй байх хэмээн сэтгэн байсан боловч нэг л мэдэхэд явах болчихсон байлаа. Анх удаа ийм үйлэнд явж байгаа боловч яагаад ч юм хэзээ язааны л явдаг үйлэндээ явж байгаа мэт сэтгэгдэл төрж байсан нь сонин . Өргөөний найз нартайгаа зам зуураа хөөрөлдөн нэг л мэдэхэд хүрэх газараа ирэн байрлаад хуяг хувцасаа гангаар утан маргаашийн тахилгандаа бэлдэцгээв.
Орой цуглан хуралдаад маргаашийн үйлний талаар ярилцан дуулах дуунуудаа хүртэл ярилцан тохирч байр байрандаа очиж амарцгаалаа. Харин маргааш өглөө нь ёстой л нөгөө байгалийн олон өнгийг үзсэн дээ. Эхлээд жижиг мөндөр шиг зүйл орж байсны цас малгайлан орж ширүүн салхи салхилан юу юугүй л өвөл болчихлоо. За хувьтай хүмүүс хурнаар гэсэн юм бодоод л дээл хувцасаа дулаалан өмсөцгөөлөө. Тахилга эхлэх газар луугаа очтол өнөө их малгайлан орсон цас хайлан газарт шингэн тоос шороог даржээ. Бүгд л тахилганыхаа идээ шүүсийг засалцан бэлтгэл ажилдаа оров. Ингээд тахилга эхэллээ. Хайрханы тахилганы үеээр зайрингууд маань эхлэн орж ирэн дараа нь хатан ээж минь орж ирэн үйлээ хийсэн. Хэдхэн хоногтоо нялх улаач би тасралтгүй шахам л хэцээ нүдсэн дээ. Харин лусын тахилга дээр хатан онго маань маш их баясгалантай буун миний биеийг муригнуулан ёстой нэг биелэж гарсан да. Тахилга эхлэнгүүт л борооны дуслууд бууж эхлэхэд хатан онго маань тачигнатал инээд алдаад ёстой л нэг биелэж өгсөн. Гаднаас нь өөрийгөө харсан бол ямар харагдаж байсныг би таашгүй хэхэхэ. Ингээд балчир улаач миний мэдэрснээр лусууд маань маш их баясаж үйл бүхэн нь амжилттай сайхан болсон доо. Дараа нь Эрийн 3 наадам болсон боловч нум харваж байгаа хүмүүсийг хараад л харваж үзэх хорхой хөдлөөд ёстой байж яддаг байгаа. Эмэгтэйчүүд ч гэсэн харваанд оролцох хүсэлтэй байсан тул бүсгүйчүүдийн харваанд оролцон анх удаа сум тавиж үзэн хорхойгоо дарлаа. Яахав анх удаа харвасан гэхэд овоо хол харвачихсан шүү хэхэхэ. Даанч бүсгүйчүүдэд шагнал өгөөгүй л дээ.
Оройхондоо галын тахилга эхэллээ. Тахилга эхлэх үеээр бороо орож эхэлсэн дээ. Би галын салхины доор сууж байсан болохоор бороо л орлоо гэж бодож байсан боловч дараа нь сонсох нь ээ цас орсон юм байна лээ. Хүйтэн салхитай байсан болохоор дээлээ хуяган дотороо өмссөн боловч галын тахилга эхлэх үеээр юун даарах бүүр халууцаад буурлууддаа юун олон юм өмссөн юм гэж зэмлүүлсэн хэхэхэ. Зайрин онгодууд маань дараалан бууж их сайхан байсан даа.


Их үйл өндөрлөж Хар соно зайрингийн буурал буун айлдвараа айлдан 500 жилийн жатга юу нь тайлагдан үйл амжилттай сайхан боллоо хэмээн айлдлаа. Бүх улаач нар хас хэлбэртэй галаа тойрон гал дээр буусан өндөр дээд онгод тэнгэрүүддээ хүндэтгэл үзүүлэн сөгдөн мөргөж, өргөлөө өргөсөн дөө. Харин энэ үеэр Хар соно зайрин ухаан алдан Хурцаа зайрины буурал буун үйл хийж ухаан оронгуутаа л үйл сайхан боллоо хэмээн бие биеэндээ баяр хүргэхэд тойрсон олны сэтгэл тэнийн өндөр дээдүүддээ өргөлөө өргөн баяслаа.
Маргааш өглөө харин тэнгэрт бүртийх ч үйлгүй сайхан тунгалаг дулаахан өдөр болсон доо. Хархорины музейг үзэцгээлээ. Музей үзэж байхад бие их сонин болж байв. Дараа нь 3 улсын нийслэл байсан гээд хөшөөт овоо дээр гараад тойрч байхад сэтгэл яагаад ч юм маш их догдлон өөрийн мэдэлгүй л нулимс дуслан байхад бусдаасаа санаа зовон  жаахан зайдуу очоод баахан уйллаа. Өөрийгөө яагаад байгааг ч ойлгох тэнхээгүй байлаа. Дараа нь дууны багшийг даган  уулын орой дээрээс доогуур урсах Орхон голыг харцгаалаа. Бас л сэтгэл маш их хөдлөн гуниглан энэ сайхан нутгийг бахдан харж суухад дууны багш сайхан уртын дуу дуулахад бас л өнөөх нулимс чинь урсаж өгсөн дө. Хэзээ нэгэн цагт өвөг дээдсүүд маань энэ сайхан нутагт нутаглан амьдарч байсан болоод л нялх улаач надад мэдрүүлэн байсан нь тэр биз. Тэр сэтгэлийн хөдөлгөөн , гуниг санаашралыг үгээр дүрслэн хэлэхэд хэцүү юм да.


Тэгээд дууны багш тэр доор бэлчээрлэх адууг тоолоод яг тэр мөчид тэр уулан дээр цугласан хэдэн андуудыг тоолоход тоо нь таарч байж билээ. Энд ирэх ёстой хүмүүс нь ирсэн юм байна гэж билээ. Учиргүй юм гэж үгүй гэдэг нь санаанд орж билээ.
Тахилганы дараа найр хийж сайхан дуу дуулцгааж биеэлгээ хийх нь хийж сайхан байсан боловч миний толгой маш хүчтэй өвдөж эхэлсэн юм. Найр дуусаад гэрийн зүг хөдлөх байсан болохоор буурлууд маань энэ сайхан нутагтаа хорогдон балчир улаачийнхаа толгойг өвдүүлсэн ч юм уу ямар ч байсан өргөлөө өргөж буурлуудаа аргадан дараа энэ сайхан нутагтаа заавал ирнээ гэж амлан гэрийн зүг хөдөлсөн дө.

Tuesday, March 12, 2013

Миний эхлүүлсэн ажил



 Их Эзэн ЧИНГИС хааны зарлиг.
      Их МОНОГОУ Ул улсын иргэн нар :
      Өөрийн хийсэн хоолыг идэж
      Өөрийн оёсон хувцсыг өмстүгэй
      Эс бөгөөс өөрөө өөрийхөө өөдгүйн боол
      Хөндлөнгийн идэш болохыг мэдтүгэй!

Энэхүү зарлигийг Мөнх ТЭНГЭР-ийн бошиг, МОН ГЭР үйИЭсий судраас олж уншлаа.
Их л гүн утгатай санагдав. Өөрийн эхлүүлсэн нэгэн ажилтай холбож бичье гэж саналаа.
Өнгөрсөн жил хатаны судрыг дэлгэн уншиж байгаад удамшилт зөв хоолны тухай оллоо.

    Мах идэхийн тулд алагч амьтныг махчин гэмү
    Малыг алах ухамсар төрүүлдгээр мах бол хоосруулагч хоол
    Мал өсгөж жимс ургуулахыг хүсүүлдэг сүү
    Байгалийн бодит ба бодит бус хүчээр арвиждаг
    Мянган хүнсний эх булаг болдог удамшил зөв хоол билээ.

Өвөг дээдсийн ухаан агуу юм. Би үүнийг хоолноос гадна хувцастай холбон бодлоо. Амьтаныг алж арьс үсээр хийсэн хувцасаар гоёж байхаар амьд амьтаны байгалийн сайхан эрчим шингэсэн хувцасаар нялх балчир үрсээ гоёвол яасан юм вэ гэж...
Ингээд монгол малынхаа тэр дотороо хонины цэвэр ноосоор хийсэн хүүхдийн хувцас хийхээр шийдэж уламжлалт эсгий хийх арга дээр гадны нэг багшаар байгалаас, тэр дотроо ургамлаас гаргаж авдаг нийлэгүүдийг хонины ноос ноолууртай хэрхэн хооронд нь зохицуулж болох аргыг суралцаж хүүхдийн бүтээгдхүүн хийхээр шийдсэн юм.
Ер нь бол би ийм зүйлээс хэтэрхий хол шаал өөр мэргэжлийн хүн л дээ. Миний үндсэн ажил маань бол олон улсын тээвэр зохион байгуулах . Гэвч энэ ажлыг шууд л хиймээр санагдаад эхлүүлчихсэн. Над шиг ямар ч судалгаа тооцоогүй сэтгэлийн хөөрлөөрөө бизнес эхлүүлдэг хүн лав байхгүй биз.
Нэг хөгжилтэй ч гэмээр түүх бичмээр санагдлаа. Би хүмүүстэй ярилцаж байгаад хүүхдийнхээ бүтээгдхүүндээ Ногоон хурга гэж нэр өгмөөр санагдаад тэгээд тэрэндээ таарсан хөөрхөн шошго лого хийлгэхээр болов. Өөрөө нетээс ороод баахан хурганы зурагнууд олсон боловч мэргэжлийн хүн биш болохоор олигтой юм болсонгүй. Тэгээд өргөөнийхөө Солонгоо гээд уран бүтээлч бүсгүйд хандаж ажил дээр нь өөрийнхөө найз (энэ ажил дээр маань хамтарч ажиллах) бүсгүйтэй цуг очоод өөрийнхөө санааг хэлэв. Гэрлийн өргөөнд л харьцдаг болохоос бие биеэ огт хараагүй байсан юм. Ногоон хургаа англиар бичээд лого хийвэл зүгээр гээд л манай найз бид 2 санаагаа хэлчихээд гарсан юм. Удалгүй майлээр Солонгоо маань өөрийн хийсэн логогоо явуулсан байлаа. Би ч тэр үед их ажилтай байж таараад Солонгоод хариу ч явуулаагүй нэлээн хэд хоночихвоо. Тэгсэн нэг орой Солонгоогоос надад захиа бичиж үлдээсэн байв.
     Та намайг лав хачин юм ярьж байна гэх байх. Таны ажилд зориулж би цаг заваа их гаргасан. Гэвч та таг болчих юм . Та 2 ийг явснаас хойш би бүүр амар заяа үзсэнгүй, таны болон тантай цуг явсан хүний буурлууд намайг зүгээр байлгахгүй байна. Энэ 2-ын хэлснээр харь улсын хэлээр битгий хийгээрээ гээд л баахан шаналгасан гэнээ. Өнөө 2 нь ямарч  мэдрэмжгүй. Бодвол буурлууд энэ ажлыг бид 2 оор эхлүүлсэн ч юм уу хэхэхэ
Тэгээд Солонго судар маань их бэлэгдэлтэй сайхан лого хийж өгсөн дөө. Монгол хүн малтай байхад үргэлж баян ,дутах гацах юмгүй байдаг гээд зөв хасын эргэлтэнд алтан гэрэг дээр монгол бичгээр бичиж хийж өгсөн юм. Солонгоодоо их баярлалаа.

За тэгээд анхны бүтээгдхүүн маань хүүхдийн хантааз жилетүүд гарлаа бас хүүхэд том хүмүүст зориулаад эсгий оймс бойтогнууд хийж эхэлсэн дээ.
Үнэнийг хэлэхээд шинээр ажил эхлүүлэх их хэцүү байдаг юм байна. Сайн бодож боловсруулах хэрэгтэй.  Дээр нь борлуулалтын сувгаа олох гээд л манай жижиг дунд үйлдвэрлэгч , гар урлалынханд маань  их л бэрхшээл тулгардаг  юм байна гэдгийг мэдэрсэн шүү. Гэхдээ гандан буурахгүй ээ.  "Ногоон хургаа" үндэсний бренд болгохын төлөө зүтгэнээ. Өргөөний андууд хэлэх санаа зөвлөгөө байвал хэлээрэй.  Өөрсдийн хийсэн хувцасаар үр хүүхдүүдээ хувцаслаж хааныхаа зарлигыг биелүүлье.
Саяхан бас нэг сайхан чихэнд чимэгтэй мэдээ сонссон юм. Монголчууд маань ноосоо боловсруулаад утас гаргаад бүүр даавуу үйлдвэрлэх гэж байна. Бас төмрийн хүдэр экспортолдог компаниуд маань хоорондоо нэгдээд гангын үйлдвэр Монголдоо байгуулах төсөлөө боловсруулж судалгаагаа хийж байна. Энэ мэтчилэн л чаддаг мэддэг салбартаа бүгд л хичээн зүтгэж, байгаль орчиндоо ээлтэй өөрөө өөрсдийхөө төлөө хөдөлмөрлөх нь Их хааныхаа зарлигийг биелүүлж байгаан нэгэн хэлбэр болох буй за,




Tuesday, March 5, 2013

Нийтээрээ хэмтэй байхын жишээ

Түмэн онгодын чуулганы тухай манайхан блогдоо бичицгээсэн байсан болохоор өөрийн ажигласан зүйлээ л бичье гэж саналаа.
Би нөхөрийн хамт чуулганд оролцож гал манахаар боллоо. Хувиарын дагуу 4 р зуутад галаа манах болов. Харин чуулганы өдөр Солонгоо улаач түшээгүй гэхийг сонсоод Солонго улаачид түшээ хийж өгөхөөр боллоо. Улаачийн маань гал 5 р зуутад байсан болохоор тэнд очиж улаачаа бөөлөх хуваарийн дагуу түшиж галаа манах боллоо.
Нарны бөөлөөний дараа хуваарьт зуут дээрээ очиж гал асаах сүрлээ авчирч тавьтал 4 р зуутын гал манагчид ийм жаахан түлээгээр яаж шөнөжин галаа таслахгүй бадраахын гээд л ийшээ тийшээ гүйлдэн нэмэлт түлээ хайн гүйцгээв. Хуваарьлаж өгсөн түлээгээрээ л болгох ёстой шүү дээ гээд байж байлаа. Харин 5 р зуут дээр бол огт тийм яриа гарсангүй. Ингээд бөөлөө эхэллээ.
Нөхөр маань 4 р зуут дээрээ галаа манан өөрийн эгнээнийхээ бүх галыг манаж, дээрээс ирэх тушаалаар эгнээ эгнээгээр гадна тойргоос дотогшоо нь галнуудаа манаж байв. Харин тэнд байсан гал манагчид зөвхөн л өөрийн галаа манан тэр битгий хэл хажуугийн галны түлээг өөрсөд дээрээ авчран овоолж байх юм. Нөхөр маань түр цай уухаар машиндаа орчихоод ирэхэд манаж байсан эгнээнийх нь гал дээр байсан түлээний ихэнхийг  хавь ойрынх нь хүмүүс өөрийхөө гал руу зөөчихсөн байв. За яахав дээ тэгээд л байгаагаараа болгохоос ямар ч л байсан галаа тасалчихгүй л байх ёстой гэж бодсон гэсэн. Өнөө галаас нь түлээ авсан хүмүүс өөрийхөө нэг галаа бараг л галын наадамын гал шиг л дүрэлзүүлж байнаа.
Харин манай улаачийн 5 р зуутад байдал шал өөр гал манаж байсан бүх хүн хүний өөрийн гэх юмгүй бүх галаа дэмнэн бүгд л ээлж ээлжээрээ галдаа шар тос нэмэн бүгд л эрвийх дэрвийхээрээ л байлаа. Тэнд  байсан 2 настай ээжийг хараад бүүр бахархсан шүү. Шөнө цурам хийх ч завгүйгээр бүх галаа дэмнэн дээр нь хурайлаад хичнээн мундаг байсан гэж сананаа. Алс холын Ховдоос ирсэн гэх тэр ээж чин сэтгэлээсээ бүх зүйлээ зориулж байгаа нь шууд л мэдэгдэж байсан шүү. Үүр цайхад 5 р зуутын гал бүгд л бадарч нэлээн их хэмжээний түлээ илүү гарсан байсан . Харин 4 р зуутын бусдын түлээнээс авагчидын гал бараг унтрах шахсан даа. 5 р зуутын түлээнээс илүүчлээгүй бол бараг л галаа таслах шахсан шүү. Энэ бүгдээс хараад дүгнэхэд нийтээрээ нэгэн хүсэл зоригтой нэгэн зорилготой байсан 5 р зуутынхан хувь хувиа бодсон 4 р зуутын гал манагчидаас хувь илүү үйлээ сайн хийж хэмнэлт гаргасан байгаа юм да.
Иймхэн жишээгээр л нийтээрээ хэмтэй байхын утга учир гарах юм да.
Саяхан ТВээр нэг нэвтрүүлэг гарлаа . Норвегийн нэг тосгонд манай тойрон аялагчид очиод жижиг хэмжээтэй коммунизм энд байна гэж байна. Тэнд бүүр хувийн машин ч гэж байхгүй дундаа хэн дуртай нь урд өдөр нь захиалгаа өгөөд л машин тэргээ дундаа хэрэглэж байхын. Харин хүн болгон машинтай байх зардалаа өөр бусад хэрэгтэй зүйлдээ зориулсан байхын . Энэ тосгоныхон бүгд нэг зорилготой нийтээрээ аж ахуйгаа эрхэлж, бүгд нэг нь нийтийн төлөө, нийт нь нэгний төлөө зарчимаар амьдарч зөв эрүүл сайхан орчинд байгаль дэлхийтэйгээ зохицон сэтгэл амар тайван аз жаргалтай амьдарч байх юм. Манай хөдөө нутагт ч гэсэн ингэж орон зай цаг ууртай зохицон, нэгэн зорилгын доор нийтээрээ аж ахуй эрхлэн хэрэгцээ шаардлагаа ханган байгаль дэлхийгээ хайрлан шүтэж, бүгд нэг нэгдээ санаа тавин амьдарч яагаад чадахгүй байх билээ. Нутгын удирдлага гээчийг хэн нэгэн намын харьяалалаар биш нийтээрээ хэмэнд орон хариуцлагатай болгож яагаад болохгүй гэж. Үнэн хэрэг дээрээ суманд, багт бүгд бие биенээ мэддэг бас хэнд юу хэрэгтэй, хэн юу хийж чаддаг, нийлээд нутаг орноо хэрхэн хөгжүүлэхээ бараг мэддэг байх . Харин энэ намчирхсан 4 жилээр солигдох утгагүй тогтолцоо л энэ байгаа 4 жилдээ яаж хувиа борлуулж довоо шарлуулж амжих билээ гэсэн үзлийг дэвэргэн эрх мэдэлтэй байгаа дээрээ хурдхан шиг л хамаатан саднаараа амжаад өөрсдийгөө болгоод авах гэсэн явуургүй байдлыг дэвэргэж байх шиг. Угтаа бол төр засаг нь солигддог л юм байгаа биз харин манай сумын иргэдийн хүсэл зорилго нэг гээд тэрэндээ тууштай байж нийтээрээ нэг зорилготой байж чадвал ядаж л нутаг орноо өнөө гайхал уул уурхайн байгаль сүйтгэгчидээс хамгаалж чадах юм шиг санагдах юм. Одоо чинь уул уурхайг ашиглахад заавал нутгын иргэдийн хурлын санал чухал үүрэгтэй болсон гэж сонссон юмбайна. Тэгэхээр төрийн бодлогод иргэн бүр өөрсдөө идэвхитэй оролцож болох нь байна. Тийм болохоор бүгд өөрсдөө нэгдэн нийлж нэг зорилготой болж ядаж л дарга нар ирээд уулзалт ярилцлага хийхэд нь бид бүгд ийм л хүсэлтэй ийм зорилготой гээд нэг дуугаар хэлчихдэг бол эрх биш хүлээн авах байлгүй дээ . За за нэг иймэрхүү юм биччихлээ. Болор боны хэлсэнээр төрийн төлөө оготно гэдэг л энэ байх


Их хөлгөн судрууд



Их хөлгөн судрууд бүтээх үйл эхэлсэн байлаа.
Нэг өдөр өргөөний Нуураа над руу утасдаж Дээдэс болон манайхан сударын үйл хийж байгаа Ижлээ бид 2 хоол хийчихлээ цуг явах уу гэдэг юм байна. Би ч ухайн тас л тэгье гээд гараад машинаа аван нөгөө 2 оо дайрч аваад Зайсан руу явлаа. Ийм сайхан үйлэн дээр очих хувьтай байсан бололтой.  Эхлээд ч би дотроо тэнд өндөр дээдэсүүд улаачдаа буугаад л үйл хийж байгаа юм байх гэж бодсон чинь дээдэсийн бичсэнээр хялбаршуулсан аргаар бусад өргөөний сонгогдсон улаач нартаа залгагдан  их үйлийг хийж байсан байна лээ.  Ойдов гуай гээд нэг хөгшин байсан нь Бичиг соёлын сударыг гаргахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн, дээдийн дээд онгод тэнгэрүүдийн  хэлсэнчлэн  энэ замбынхаа хийх үйлэнг гүйцээсэн мундаг эрдэмтэн дэмч хүн байсныг хожим судраа аваад уншсаны дараа мэдэж билээ. Энэ замбад хийх ёстой үйлээ гүйцээнэ гэдэг өөрөө өөрийгөө олж, хожим үр хойчдоо бахархах зүйлтэй, түмэн олондоо тус дэмтэй үйлийг бүтээж, түмэн олноо гэгээрэлд хөтлөхийг хэлэх нь байна шүү дээ . Яана даа яана энэ замбад ямар үйл бүтээх гэж ирсэн юм болдоо ? Ядаж л өөрөө өөрийгөө олох юмсан даа. Чи төрөөд өдий болтол бараг л амьдралынхаа талыг туулчихаад ийм юм бичиж байхаасаа ичмээр юмдаа гэсэн бодол өөрийг маань зэмлээд л байна да.
Саяхан 10 жилийн ангийн багштайгаа уулзлаа. Багш маань математикийн хүн . Одоо харин түүхч болжээ. Монголын нууц товчоо, Лу.Алтан товч, Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл, Бага шар тууж буюу чингис хаан, хаад ноёдын уг түүх гээд л Монголын түүхийн уг сурвалжуудыг хуучин Монгол бичгээс хөрвүүлэн түүхийн талаас нь болон монгол бичгийн талаас нь тайлбар гарган олонд түмэнд хүргэх юмсан гээд л хөгшин настай болсон ч гэсэн хэдэн жилийнхээ ажлыг төлөвлөчихсэн толгой өндийх завгүй л сууж байх юм. Багш нь үхэж чадахгүй л болчихоод байна. Багадаа л 3 жил  хийх ажил маань байна гэчихсэн л сууж байх юм.
Ингээд бодохоор л өөрөөсөө ичих юм даа. Ёстой л нөгөө " Бичиг соёлын судар" дээр байдаг зарим нэг бугын тайлбар санаанд орчихлоо. Би нэг удаа тэр судрыг санаандгүй нээсэн чинь эвэр нь тэнгэр рүү тэмүүлсэн ч хөл нь богино сүүл нь үгүй нэг бугын тайлбар гарч ирлээ. уншаад үзсэн чинь гэгээрэлд тэмүүлэх хүсэл нь байвч үйл нь хомс хойрго ийм л нэгэн буга нь байна гэсэн нь намайг л хэлчих шиг болсон . Дэмий цаг алдалгүй, өөрийгөө олохын тулд судар номоо уншин өөрийн туулсан болон байгаа амьдралтайгаа холбон ойлгон ухах хэрэгтэй бололтой.
Нээрээ багш маань маш их олон их сурвалжуудыг тэр дотороо Өвөр монголын эрдэмтэн судлаач нарын  судалгааг их үзэж судалсан бөгөөд манайхан ч их хоцрогдож байна да гээд байсан. Худам Монгол бичгээ гээсэн хүмүүст түүхийн эх сурвалжуудаа уншиж тайлахад их л бэрхтэй болж дээ гэсэн. Тэгсэн ч гэсэн ямар ч л байсан өөрийн хийж чадах зүйлээ хийгээд олон түмэндээ хүргэнэ дээ гээд л урам зоригтой сууж байна лээ. АДҮА 3 судраа та бас судлаарай гээд багшдаа өглөө.





















Эхлэл

За ингээд Гэрлийн өргөөнийхөө нөхдийн жишгээр блог гээч зүйлийг анхлан нээхээр шийдсэн минь энэ.

Анхлан далд ертөнцийн тухай бас Алтан сударын талаар би нэг найзаасаа сонсож билээ. Тэр найзын маань нөхөр нэгэн үе монголын бизнесийн салбарт хүчээ авсан том бизнесмэн байсан боловч яагаад ч юм тэр бүхэн нь аль эрт ард үлдэж миний найзтай суухдаа юу ч үгүй нэгэн болсон байв. Түүний нөхөр Хас гурвалжин хэмээх клуб үүсгэн байгуулж тэнгэр үзлийн тухай судлаж тэр талын чиглэлийн олон хүмүүсийг нэгтгэн Алтан судрыг судлаад эхэлсэн байсан бололтой юм. Миний санаж байгаагаар тэр клубт Бат-Отгон, Жавхлан гээд бүгд л байсан . Бат- Отгоны анхны лекцийг сонсоод далд ертөнцийн тухай анхны ойлголтууд авсан  санагдаж байна. Тэр битгий хэл Эрдэнээ гуайн "Супер нэгдэлийн онол" гэдэг номын хэвлэгдээгүй байхад нь эхийг нээж үзээд  их л чухал ном байх нь дээ гээд л хараж байж билээ.  Хожим сонсох нь ээ бүгд л үзэл бодол нийлсэнгүй гээд салаад одоцгоосон . Харин би өөрийнхөөрөө энэ бүгдийг ойлгохыг хичээж эхэлсэн юм да . Тэгэж байтал хамаатаны маань нэг охин бөө болсон гэж сонсогдов. Ядаж байхад өнөө улаач болдог охин маань сахилгагүй байнга л элдэв юманд орооцолдож байдаг танхай нөхөр байж билээ. Ааваас авахуулаад л тэр нөхөр бөө болно гэж юу байдагын бас л хэрэг тарих гэж байна л гээд л бөөгийн талаар бөөн сөрөг ойлголт хэхэхэ   Харин ээж бид 2 буурлуудтай нь золгож үзээд цаанаа л нэг дотно хайр мэдэрч билээ. За ингээд би гэдэг хүн гэнэт л бөөгийн талаар элдэв юм юу байна гээд л нетээр хэсэж яваад Тэнгэрхүүгийн тавьсан Эзэн Чингис хаантай хөөрөлдсөн нь гэдэг бичлэгийг олож үзээд Аянгат удганы блогийг уншиж эхэлсэн дэ.
Тэгээд нэг өдөр 2012 оны 1 сарын 4 нд нэг өдөр ажил дээрээ удганы мессенжер хаягийг өөрийнхдөө нэмчихээд сууж байтал удган намайг нэмчихлээ. Баярлаад удгантай яриа үүсгэтэл учиргүй гар минь салгалаад, зүрх минь чичрээд ч байгаа юм шиг их сонин болдог юм байна . Тэгтэл удган цаанаас чи яагаад чичрээд салганаад байнаа гэж байна. Тэгэхээр нь таньтай холбоо бариад догдлоод байгаа юм байхдаа гэсэн чинь чи ч тэгдэг л юм байгаа биз би бас яачихваа уйлах гээд  байна тэгээд чи сүү эсвэл ус уудаа гэлээ. Би ч босоод ус уулаа . Тэгсэн ч гэсэн гар минь салганаад зүрх минь булгилаад догдлоод нэг л бишээ. Тэр үед би анх намайг энэ далд ертөнцийн тухай АДҮА судрын тухай дуулгасан найзынхаа тухай яагаад амьдрал нь жил ирэх тусам дордоод байгаа тухай асуусан боловч Удган тэр үед харь оронд хийх ажил ихтэй байсан болохоор надад Зөвлөх удгантай уулзахыг зөвлөөд хариуг нь надад хэлээрэй гээд гарч одлоо.

 Хэд хоног өнгөрсөн боловч заавал очиж уулзмаар санагдаад Удганыд очтол удган үйл хийж байлаа. Хүлээж суусаар учир байдлаа хэлтэл  Сэлхэнцэг удган маань танийг дагаад хуяг дуулгатай жанжин орж ирлээ гэхэд нь гайхахын ихээр гайхаж билээ. Эзэн богд хаандаа зүтгэж явсан жанжидынх нэг байна да таны ээжийн талын тэд дэх үе гээд л  бас бус юм хэлж өглөө.  Хэлсэн үгнийх нь утгыг ч сайн ойлгосонгүй аан би чинь ийм өвөг дээдэстэй хүн юм байна гээд л бахархах сэтгэл төрөөд гэртээ хариж ээждээ хэлэхэд ээж бас л гайхаад өнгөрч билээ.
Ийм өвөг дээдэстэй хүн их удганыхаа ажил үйлд тус дэм болох учиртай гээд гэрлийн өргөөндөө байнга орж бүх мэдээлэлүүдийг нь алгасалгүй уншдаг боллоо. Тэнгэр монгол газар ном хэвлэлтнээс гарангуут л 20 ширхэгийг худалдаж аваад цагаан сараар хамаатан саднууддаа бэлэглэчихлээ. Өөр би юу хийж чадах бол гэж боддог болсон ч ямар ч байсан өөрийгөө гэгээрүүлж их зүйлийг танин мэдэж байж бусад хүмүүст ойлгуулах  ёстой юм байна гэж бодлоо. Тэгээд  АДҮА 3 судраа уншиж эхэллээ. Эхлээд маш хурдан уран зохиолын ном уншдаг шигээ гүйлгээд бараг юу ч ойлгосонгүй. Дараа нь  унших ч гэж дээ бараг нээнгүүтэй л хурхираад унтаж орхидог байлаа. 

Харин нэг өдөр гэрлийг өргөөнөөс их удган маань монголдоо ирсэн тухай сонсоод уулзах хувь тохиож засал хийх өдөрөөр нь өргөөн дээр очлоо. Энэ өдөр олон гайхамшигт үйл явдлын гэрч болж билээ. Аянгат удган дээр буух Хубилай баатарын онгодтой нүүр тулан ярилцаж  хичнээн энгийн , хичнээн их хайр цацруулсан бас хичнээн эрэмгий зоримог сайхан дээдэс болохыг нь мэдэрч билээ. Тэр өдөр МөрГүн дээдэсийн улаач руу хийсэн дайрлаганы гэрч болож алгаа хорстол алга ташиж , дайчин жанжидыг дуудаж дуу дуулаж суухдаа дотороо миний өвөг дээдэс жанжин маань байгаа бол энэ далд ертөнцийн тулаанд оролцоосой гээд л дотороо бодоод сууж байлаа.  Хубилай баатарын онгод  тулааны дараа Гаамаа эгчийн хийж ирсэн хайлмагийг идээд  бахтай нь аргагүй инээд алдаад сууж байсан нь цаанаа л нэг дотно сайхан бахдамаар санагдаж байсан нь санаанаас минь хэзээ ч гарахгүй биз .  Харин дараах нь Аянгат удган дээр бууж байсан онгод гэнэт солигдоход  өргөөний нэг хүүгийн онгод нь дайрч Эзэн Богд Их хаантайгаа эртний нэгэн ёсолгоогоор ёсолж , учиран золгох тэр мөчид өөрийгөө ч бариж дийлэхгүй  бас юу болоод байгаа учраа ч олохгүй учиргүй их уйлаад унасан юм даа. Онгоддоо дайруулсан хөөрхий хүү юу болоод байгааг ч ойлгохгүй бүүр алмайрч хоцорсон байлаа. Ингэж л анх Эзэн Богд дээдэсийн онгодтой  учирч билээ.  Тэр хүүг тэврэн авах Хаан дээдэс , мөн Хаантай учран золгож буй онгод  , тэр чигээрээ л гайхамшиг байсан шүү. Тэр өдөр их сонин үйл явдалууд болсон доо. Сэлхэнцэг удган дээр нэг шинэ онгод буусан юм байна. Тэр өдөр Сувдан сондор улаач (тэр үед улаач хараахан болоогүй байсан байх ) Сэлхэнцэг удганд хилэнцэт хорхойтой нэг чулуун зүйлт байлуу нэг юм өгөөд байсан тэгсэн дараахан нь их сүртэй тэр өрөөнд байсан хүн бүгдийг доошоо хараад дээшээ хараж болохгүй шүү гэж анхааруулж байгаад л айхтар хүчтэй онго  буугаад Хубилай жанжинтай эртний хэлээр ярилцаад л ёстой сүрдмээр байсан нь Хилэнцэт тэнгэрийн хаалганы үүдэнд зогсдог 2 баатарын нэг нь юм гэсэн . Юм болгон л учиртай байдаг бололтой.  Ёстой л нөгөө үлгэрийн баатарууд амилна гэдэг нь болсон мэт санагдаж билээ.

Түүнээс хойш өргөөнийхөндөө тус дэм олигтой болож чадахгүй болохоор мөнгө санхүү дээр нь ч болов туслахыг хүсэж бага сагаар ч болов хандив өгдөг боллоо. Өргөөн дээр босохоор хандив хүссэн улаач болгонд л чадлынхаа хирээр хандив өгч , Алтан судрын талаар ер нь л гарсан пост болгоныг алгасахгүй л үздэг нөгөө улаан фейсбүүкчин гэдэг нь болсон доо.