Төлөвшил

Энэхүү сэдвийг бичих санаа улаач хүний төлөвшил хувь хүний төлөвшил 2 ямар ялгаатай вэ? гэсэн асуултаас үүдсэн юм.

Мэдээж эхлээд хувь хүний төлөвшил хэрхэн бүрддэг юм бол ? гэдгээс эхлэх нь зөв байх.

Ер нь төлөвшил гэж яг юуг хэлээд байна вэ? 

Гэрлийг өргөөний гаргасан судар ном, өвгүд дээдсүүдийн айлтгал энэ бүхнээс хувь хүн хэрхэн өөрийн төлөвшлийг бий болгох вэ?

Зөв үү тав уу? подкастнаас эхлээд хувь тавилан , заяа төөрөг гэдэг зүйлийн ялгааг сонсож ойлгосноор бол хүний хувь тавилан өөрөөс нь хамаардаг бол заяа төөрөг цаанаасаа үйлийн үрээр тухайн хувь хүнээс өөрөөс нь үл хамааран олгогдож байгаа зүйл гэсэн үг. Энэ бүхнээс үндэслэн тунгаавал хувь хүний төлөвшил дээрх сэдэвтэй холбогдох юм.

Заяа төөрөг маань Монгол гэдэг улсад монгол хүн болж төрсөн маань юм бол энэ заяандаа хүн хэрхэн хувь тавилангаа удирдан авч явах нь өөрөөс хамаарах юм байна . Бид өөрсдийн хэрэгцээт бүх зүйлсийг бүтээж бий болгож тохь тухтай амьдарч хөгжих бүх бололцоогоор бараг бүрэн хангагдсан ч дотоод ухамсар буюу хүний үндсэн төлвийг бий болгогч " Сүнс" ээ хөгжүүлэх тал дээр хангалтгүй түвшинд байгаа бололтой. Тэгэхээр Сүнсээ хөгжүүлнэ гэж  гэж юугаа яриад байгаа юм бэ гэсэн асуулт гарнаа даа. Энгийнээр ойлговол оюуны төлөвшил буюу ухамсар . Энэ дэлхийд амьдрагч 7,3 тэрбум хүн бүгд ялгаагүй хэнч байсан ахуй нөхцөлөө эхэлж бодох нь зүйн хэрэг. Өөрийн хувийн амьдралаа босгоод, нийгэмд эзлэх байр суурьтай болсны дараа хүн гээч амьтад бид цаашид хэн болохоо шийдүүлэх эгзэгтэй мөчтэй тулгардгаа тэр бүр мэддэггүй. Гэтэл бидний заяа төөрөг маань Монгол гэдэг улсад монгол хүн болох хөх толботон болж төрсөн нь ямар учиртай вэ гэж бодолхийлэх үе тохиоход өдий болтол амьдарсан хувь тавилангаа эргэж хараад бусдад ( хүн бие биендээ, хүн байгаль дэлхийдээ, хүн амьтан ургамалд) хоргүй ээлтэй зохицож амьдарч чадсан болов уу гэсэн асуултын хариуг нэхэх байх  . Чухам энэ л асуултын хариу Сүнсээ хир хөгжүүлснийг таниулж цаашид махан биеэ орхин тэндэх гэртээ харих замаа олсон эсэхийг чинь тодорхойлох болно. Гэвч бидний ихэнх нь энэ талаар нээх их боддоггүй л байх. Зөв үү тав уу подкаст сонсогчид энэ асуултын хариуг бодолхийлж эхэлсэн болов уу гэж боддог юм. Гэхдээ Зөв гэдгийг багадаа 5 үндэслэлээр өөртөө баталж үйлдэх үйлтэйгээ холбож чадах нь чухал бөгөөд цаашид цаг хугацааны алслалаар өөрийнхөө үйлдлийн үр дүнг тооцоолж чадах оюуны чадамжинд хүрэх гэдэг нэг ёсний төлөвшил юм болов уу даа.

Энэ бүхэнд нөлөөлөх хар ба цагаан сүнснүүдийн нөлөөлөл мэдээж байна. Хар сүнс гэхээр л айгаад элдэв муу зүйл бодохын оронд өнөө миний бичлэг болгон дээр дурьдаад байдаг 7 хар сүнсний эх ба бидний 6 авир тархины үйл ажиллагааг хянах асуудал нь төлөвшлийн мөн чанар оршино гэдгийг өөр дээрээ ухамсарлачихвал болох нь тэр . Бидний өвөг дээдсүүд ,удам угсааны охь ухаантнууд , ээж аав эмээ өвөө нар маань мэдээж биднийг зөв сайн хүн байгаасай хэмээн  хүн бидний дотор орших доорх 13 муу чанарыг даван гарах ухаанаар хөглөж ,харж, ивээж явдаг ба харин бид хүн байх хөх толботон болон төрсөн заяа төөргөө гундаахгүй сэргээж явах нь бидний төлөвшил юм.

1.Сувдаг
2.Тачаал
3.Аархал
4.Мунхаг
5.Атаархал
6.Шунал
7.Хонзон

6 авир тархи

1.Болхи
2.Залхуурал
3.Бардамнал
4.Шантрал
5.Атаархал
6.Тогтворгүй байдал

Эргээд эхний асуулт руугаа орох юм бол улаач хүн , хувь хүний төлөвшил ямар ялгаатэй вэ гэхээр  удам угсааны  эсвэл хариуцаж даах хүмүүсээс хэд нь зөв сайхан явж хэд нь буруу муу замаар замнаж байгаа хариуцлагын хэмжээгээр ялгагдах бизээ. 

Зэлмэ жанжны доорхи үг бас нэгийг бодогдуулах бизээ :

Хүмүүний амьдралд бусдын хишгийг авахгүйгээр , бусдын нүглийг үүрэхгүйгээр гагц өөрөө бүхнийг дүүргэж амьдарна гэж байхгүй . Тиймээс буяныг тус болгож сурлага дүүргээд барцдыг нь зорилго болгон хагалан бутаргаад л холбоос дундаас нь өөрийгөө тодлоод, холбож дийллээ гээд нэрээ сийлээд л явах нь миний хувьд амьдрал гэдэг зүйлийн учир утга юм болов уу даа гэсэн байдаг. Харин миний буурал анх намайг үнэн гэж ер нь юу юм бэ ? гэж ирээд л сүрхий царайлаад асуухад урдаас дэм дэмэндээ гээд ойлгочих гэхээр учиргүй гайхаж байсан маань санаанд үйлдэж. Үнэхээр бие биендээ хамааралтай дэм дэмэндээ амьдрах ухааныг онол болгосон ард түмний үр хойч болсон заяа тавилан үнэхээр агуу бөгөөд эгэл юм даа. 

МОНГОЛ ТОВЧИОН

ТҮҮХИЙН ТАЙЛАЛ

179 р хуудас

КауБайУл Дээдэс: Удирдагч бол мэргэшил биш төлөвшил юм. Гэрээ засах ухааны түлхүүр нь өөрийгөө зассан бол нотло.Энэ нь ур дүйн хорин ухааны нэг болно.Өөрийгөө зассанаа батлах гурван баримт бий.

1.Биеэрээ-Бие нь өөгүй байх ёстой. Тэмдэг нь бие тэгш хүмүүний үйлдэл тэгш учир булчин шөрмөс тэгширдэг.Амьсгал тэгшрэх учир бие эрүүлждэг.

2.Сэтгэлээрээ-Сэтгэл нь уужим байх. Ухаан тэлсэн учир багахан бэрхшээлийг давах хүч болоод ухааныг олсон байна.Иймээс ч бухимдах учиггүй тул уужим байна.Хүн гарцаа олоогүй үед л бухимддаг.

3.Бодлоороо-Бодол нь цэгцэрсэн байна.Бодол цэгцэрсэн тул үйлдэл ч цэгцэрсэн байна.Үйлдэл цэгцэрвэл эд агуурс ч даган цэгцэрнэ.Энэ их цэгц дунд хохирлыг тооцох,өгөөжийг үнэлэх чадамж нэмэгдэнэ.Цэгцгүй зүйлээс хохирлыг тооцох аргагүй байдаг.Багцгүй зүйлээс өгөөжийг тодлох боломжгүй байдаг.Заавал түүнийг цэгц,багцанд оруулж байж үр ашиг,хохирлыг тооцдог.

Төрийн хижүүд энэ л ухааныг ашиглаж,муу луйвраа,мухар үйлээ ардад хэрэглэдэг.Ардыг ,санг,хэмийг цэгц үгүй болгоод дотор нь нуугдан идэж суудаг. Бум булхай дотор намайг олохгүй гэж бардамнадаг.Чи ч булхай,би ч булхай гэж тэнэгэрдэг.Булхай үгүйгээр чи үйлдэл хийх аргагүй гээр шахдаг.Бүгдийг ингэж бузарлаж чадсанаараа өөрийгөө хамгаалж чаддаг.Нүдний далдуур,нүглийг нууж хохирлыг нэмэгдүүлдэг.Хохирлыг дарна гэх нэрээр чамайг мөлждөг.Үнэндээ илүү их хохирлыг гаргахын тулд чамаас олсон олзоо зарцуулдаг.

Ингэхийн цагт чи ихээр зовж,Төрийн булхай жарганам.Цээрлэлийн цагт тэр сэм нүүгээдл одчихно.Сэтгэлд нь нутаг үгүй тул өөр газар очоод бугшчихна.Хохирогч нь нутгийн эзэд байж,хохирол барагдуулах эзэнгүй учигт зовлон өөрийн толгой дээр авна.Харин Төрийн хижи чамаасаа нүүлгэснээрээ жаргаж амьдарна.Төрийн хижигт нутаг үгүй тул тэр сул бүхэнд очиж жаргана.

Төрийн хижийг хамаарвал,тэр нь түүнд там болно.Тэднийг тэгж цээрлүүлж бас ангижирна.Хөнөөснөөр ангижирдаггүй. Хөнөөх тутам арга нь нарийсаж өөрт лай ирнэ.Олохуйяа бэрх болж жижгэрнэ. Иймээс том байгаа дээр нь хамаарч тогтох аргагүй болгож эмхлэх хэрэгтэй.Үүнээс л Биеэс Гэр,Гэрээс Төр засах ухаан төрж байгаа юм.

Гэрт чинь нэгэн булхай байна гэдэг бол чи биеэ засаагүйнх,бүү түүнд бурууг тулга өөртөө бурууг тулга. Өөрөө засарвал чи түүнийг засах аргаа олно. Үгүйдээ гэхэд Тэнгэр түүнийг чинь авч чамайг жаргаана.Үхэлд хэт бүү найдтухай.Иймээс засч амьдрахыг эрхэмлэтүхэй.Танайд хулгайч орогноно гэдэг чиний замбараагүй,чиний сэрэмжгүйнх.Танайд архичин орогноно гэдэг чиний хамааралгүй,хариуцлагагүйнх. Чамаас айлгүйгээр тэд оршино гэдэг чиний сул доройнх. Энэ бололцоог өгсөн нь чи биеэ засаагүйнх.  

Гарц

Өөрийн сэтгэл шуналд автваас

Өрөөлийг өөр шигээ сэтгэх авай

Шунал хүсэл савнаасаа халиж

Шударга ёсыг уландаа гишгэж

Ялсан мэт бардамнавч

Ял нь өөрт нь буух нь гарцаагүй

Өрөөлийг буруутган өөрийгөө өргөгсөд

Өршөөл энэрэлийг үл мэднэм

Өршөөл энэрэлийг үл мэдэгсэд

Өнгөт ертөнцийн жаргалыг үл мэднэ

Зовлонгийн чангыг жаргалд тооцон

Зохирол үнэнээс холдон одном

Зам мөрөө эргэн харж

Засах ухаанаа хөглөж чадваас

Заяа буян дэлгэрэн ундарч

Замнал бүр нь гэрэлтэх болном

Хайр бүхэн зүрхнээс ундарч

Хатуу бүхэн хайранд дэвтэж

Харуусал гунигийг үлдэн хөөнөм

Харын сэтгэлд автсан бүхэн

Халдашгүй мэт авирлах ч гэлээ

Хамаг зовлонгоо өөрсдөө үүрэн

Харуусал гунигаар хорвоог барнам

Хийсэн үйлийн үр бүхнээ эрлэгт дэнслүүлэх мөчид

Хийрхэл мунхагийн алдаа бүхэн үрсэд нь үүрэгдэж

Хэлсэн үг хийсэн үйлдлээрээ хэмээ баран зовох нь там

Үйлдэл бүхнээ ухааран засваас

Үйлийн үрээ хөнгөлөн хан тэнгэртээ дүүлэх нь жам

Тэнгэр үзэл

 Монголчууд бид өөрсдийгөө тэнгэрлэг ард түмэн гэдэг. Тэгэхээр тэнгэрлэг гэдэг нь ямар утгыг илэрхийлж байна гэсэн үг вэ ? гэж асуулт гарч ирнээ дээ.

Энэ асуултын хариуг хайн судрын хуудас эргүүлж байгаад "Өрөг тунхаг тамга" судраас доорхи ойлголтыг олж уншлаа. Та бүхэн ч гэсэн уншиж тунгаана уу:

ТНГР гэдэг нь амьсгалах амьд бүхний амин хэмийн холбоосыг хэлдэг. Энэ бол бидний Тэнгэр үзэл. Эх үрэн зургаан зүйл бүхэн амьтай гэж Монгол бөөд үзнэ.

Тэгвэл эх үрэн зургаан зүйл гэж юу юм бэ? гэж асуувал доорхи хариулт байна.

1. Нар буюу гэрэлтэгч орон зайнууд болох одод

2. Сар буюу Агаар мандалд байгаа нэгнийг дагдаг болоод дагадаггүй гэрэл ойлгогч орон зайнууд

3. Сүүн эх буюу Шимт мандлууд, гаригсууд

4. Амь буюу Хий биетэнгүүд, хийсвэр дүртэнгүүд, биед шингээгүй оюун ухаанууд буюу сүнснүүд

5. Амьтан буюу бичил биетнээс авахуулаад махан биетэн хүртэл. Өөрөөр хэлбэл Амь, Эд хоёрын нэгдэл болох сүнс эдэнд оршихыг хэлээд байна.

6. Мангдай ( Хүн) буюу Оюун ухаан, ухамсар тээгчид 

Энэ 6 түвшин зүйл амьдардаг амьсгалдаг.

Эдгээр нэг нэгнээсээ хамааралтай аж төрдөг торлог холбоосыг ТНГР буюу Тэнгэр гэнэ. Хүний амьдралд шууд тусгалаар тодорхой үйлдэл үзүүлдэг 99 одон гэрлэн торлог нь 99 тэнгэр болж байгаа юм. Зурхайн ухаан болон од гариг эрхэсийн нөлөөгөөр хүний заяа тавилан зурагддаг гээд хүмүүс өөрсдийн зурхайн зурлага төрсөн од гаригийн нөлөөлөлийг өрнийн ч тэр дорнын ч тэр зурхайгаар холбодог талаар хүн бүр л мэддэг шүү дээ. Тэгэхээр гэрэл цацруулагч бүхний холбоо, амьд бүхний холбоо, сансар огторгуйд бие эзэлж байгаа билэг эзэлж байгаа бүхэн ТэнГэр юм. 

Тэнгэр гэдэг өөрөө ийм бөгөөд энэ холбоосны анхдагч Тэнгэр эцэг юм . Тийм учраас тэр үл баригдахуйц . Эсийн холбоосын анхдагч  хаана байгаа вэ? гэхэд өөрийн биеээс узуур эсийг хайхтай адил. Тийм өчүүхэн зүйлээс амьдрал эхэлсэн ба тэр нь салаалан салаалан хөгжсөөр нэг зүй тогтолд хүрч, хүний бие тогтсонтой адилхан гариг ертөнцийн бүх холбоо тогтсон.

Энэ холбогдоод байгаа холбоосыг ойлгоно гэдэг өөрөө " Бөө" юм. Сүнс өөрөө сэтгэн бодох чадвартай ч эдэнд дамжуулах гэдэг ондоо зүйл. Тархины эд эс, дурсамж, үйлдэл, үг, өнгө, дуу , эгшиг, шүлэг, туульс болгоно гэдэг нь хүн илэрхийлж болох тархитай холбоотой нь " Бөө тархи" болж байгаа юм. Гэрлийн холбоосыг илэрхийлж, өөрийн эзэгнэж чадах хамгийн том орон зайг эзэгнэж, түүний төлөө хариуцлага хүлээж хишгийг хүртэж байхыг хэлнэ. Хүн зогсвол тавхайн, суувал суудлын доорхи орон зай, хэвтвэл хэвтрийн доорхи орон зай гэх хамгийн жижиг орон зайтай. Харин үг, авиа, хийморь, сүлд зэргээрээ илүү том орон зайг эзэлж болдог. Харилцаагаар илүү том орон зайн эзэн болж болно. Хаан байвал улсын орон зайг эзэгнэгч болж таарах нь . 

Хүн хэмээх оюун ухаант, ухамсар тээгчид бид эх үрэн 6 зүйлийн амин холбоос шүтэлцээг ухааран ойлгож тэдгээрийн амийг сахигч их Өвгүдийнхээ өвийг тээгчид гэдгээрээ тэнгэрлэг ард түмэн хэмээн нэрлэгдэх болсноо ухаарч байж тэнгэрлэг хэмээн нэрлэгдэх учиртай аж. Энэ бүхнийг их Өвгүд маань  түүний учиг бүрийг Бөө тархиар өнөө бидэнд дамжуулж буй нь Гэрлийн өргөөний их судрууд болох нь ....

Үүнтэй нэгэн адил отог овог болгоны охь ухаантнууд бөө хэмээх чадамжаар өөр өөрийн улаач нараар дамжуулан отог овог болгоныхоо хүрж чадсан агуу их мэдлэгээ яс цусныхаа үр удмаар дамнуулан түгээн түмэн олныхоо ухамсарт суулгахаар зорин байгаа бүхнээ хайрлан хамгаалж өвлүүлэх их үйл дэлгэрч байгаа билээ

Орчлон ертөнцийн гэрэл гэгээнд уусах

Онгод дээдсүүдийн тэмтэрч туулсан замнал

Огоорч үл болох ариун ёс заншилд бөхлөгдөн

Овоо хайрхадын эздэд хадгалагдан удамд дамнана

Олзын дээд амин чанарт ертөнцийг сонордохуйд

Огших их сэтгэлийн давалгаа намсаж

Орчлонгийн мөн чанарт уусаж амьдралыг таашаанам

Шунал

Шуналаа чи юу юм бэ?

Шунхан будаг шиг өнгөө хувирган

Хуурамч дүрээр зүсээ өнгөлж

Хуу хаман залгих зангаа далдлан

Хийсэн бүтээсэн бүхний үрийг тасдаж

Хий хоосон яриагаар сэтгэлийг хөөргөн

Хийрхүү зантын авирыг дэвэргэж

Хонжоо ашигаар нүдийг нь сохолж

Хоосон бүхнээр сонорыг нь хаан

Хэмээ нэгтгэх олныг бутаргана уу

Шунхан будгаар нүүрээ гоён

Шударга зангаар авираа далдална уу

Хамаг олныг тольдогч

Хатуу бүхнийг туулсан

Харын их тэнгэрүүд мину

Хараа юу нь хурц байж

Далдалсан бүхнийг илжүүлэх

Давхар ухаанаар үрсээ хөглөнүү

Хараа их хар тугаа мандуулж

Харц үл хүрэх алсын замд гарахуйд

Хамаг зовлонг орхин одсон мэт

Харуусал гунигийг ч тэртээд орхин одном

Хатан зүрхт бүхнийхээ төлөө

Халуун цусаа урсгасан бүхэн

Хайрлаж энхрийлсэн бүхнээ зүрхэндээ оршоон

Хөрст газрын дор биеээ оршоосон нь хэд бол?

Үнэ цэнэт энэ амьдралын чинь түүх

Энэ л учигнаас урсаж байгааг мэдэх үү

Эргэн төрөх эх болсон нутгаа

Элэг зүрхний гүнд шингээж ирснийг мэдэх үү

Элдэв шунал өнгө мөнгөөр хэмжигчид

Энэ л хорвоог зоосны нүхээр шагайгчид

Эцэг өвгүдийн цусаар дэвтсэн газарт

Энэлэл шаналалыг нь үл мэдрэн цэнгэнэ

Эвий үрс минь хэмээн элгээ эмтлэн үлдээсэн

Энэ л газар шороогоо эрхтэн дархтан болоод

Эрээн цаас элдэв гоёл зугаа цэнгэл болгон

Эрээ цээрээ алдан арилжин наргих нь гамшиг

Үхэж төрөх амьдрал бүрт

Үүрдийн дурсамж үлддэг болов уу?

Үнэнч сэтгэлийн тэр л холбоос

Үеийн үедээ танигддаг болов уу?

Түүхээ сөхөн ухаарлыг хураах

Төгөлдөр ухааны хэм хэмжээг

Төгс болгох гэж үнэнч сэтгэл

Түүх хүүрнэдэг ч юм бол уу?

Оршиж байсан нь үнэн юм бол

Оршоож үлдээсэн бүхнээс

Онцолж тодлох үнэнч сэтгэл

Орчлонд уусаж зүрхэнд шингэж

Он цагийг элээдэг юм болов уу?

Зүрхэнд шингэсэн тэр л дурсамж

Зүүд нойронд сэргэдэг юм болов уу?

Зүсэрч орох борооны дуслууд шиг

Зүгээр л хөрсөнд шингэж шим болон

Зүйлийн цэцэгсийн цомирлогт өндийн

Зөн билэгт уусдаг ч юм болов уу ?

Үнэ цэнэ ба мөнгө

Мөнгө бол сэтгэлийн төрхийг хоосруулагч хорон бясалгал гэж сударт бичсэн байдаг. Байхгүй бүтээгээгүй зүйлийн үр дүнг үзэхийн тулд судалж , төлөвлөж, тооцож , хичээж , эвлэж , сурах чухал болохоос түүний сэтгэлийг хоосруулагч хоосон бясалгалын шуналд автуулдаг хорт шидэнд бүү авт .

Амьдралын үнэ цэнийг

Үнэлж мэдэхгүй нэгэн нь

Агшин зуурын хоосон бясалгалаар

Амин эрдэнээ алдах нь буй ч

Алдсан бүхний үнэ цэнэ өсөж

Алдуурсан хүслийг хазаарланам

Эгэлхэн амьдралын түүхээс

Эрээлж гоёх зүйлгүйгээр

Эрхэм нэгнээ түшинхэн

Энх амгаланг мэдрээсэй

Байгаагаа үл хайрлагсад

Байхгүйдээ илүү санаа тавина

Байгаагаа тордож үл мэдэгч

Баяр цэнгэл хэмээн эндүүрч

Өдөр хоногийг өнгөрүүлэх нь өрөвдөлтэй

Өнгөрч одсон цаг хугацаа хэзээ ч үл ирнэ

Үнэнч сэтгэлийг үл тоогчид

Өөрөө ч бас үнэ цэнэгүй болно

Бөө соёл бөө гэгээн тархи

 Оюун ухаан анхдагч уу?

Матер анхдагч уу?  Энэ философийн асуудлын хариултыг олох гэж ертөнцийн үүслийн талаар квант физикийн онолыг хэлэлцдэг. Ихэнх шинжлэх ухааны онол философи судлагч оюунлаг хүмүүс оюун ухаан анхдагч гэдэгтэй санал нийлдэг боловч онгод тэнгэрүүд гэх энэ оюун санааны өгүүлэмжид их л болгоомжтой ханддаг нь ажиглагддаг. Энэ ч бас аргагүй юм.

Үнэхээр судлаачид маань оюун ухааныг дээдлэн эрт эдүгээгийн эрдэмтэн мэргэдийн үлдээн өгсөн эх сурвалж ном судруудыг судлан үнэлэлт дүгнэлт өгдөг ба нүүдэлчдийн соёлын нэг хэсэг болох биет бус аман яриа үлгэр туульсуудыг судалгааны үндэс болгодог гэдэгтэй маргах хүн цөөхөн ч нүүдэлчдийн соёлын нэг өв болох тархинаас тархинд дамжуулдаг бөө соёлын улбаа болох онгод хэмээх устгаж үл болох оюун санааны өгүүлэмжийг эх сурвалж болгож өөрсдийн мэдсэн сурсан ба шинжлэх ухаанаар баталгаажуулсан онолоороо шүүн мэдлэгийн хүрээгээ тэлж болохоор...

Гэрлийн өргөөний олон улаач нарын хичээл зүтгэлээр бүтсэн олон судар номнууд бидний гар дээр ирээд бараг 10 аад жил болж байна. Эхний 5 сударт монгол улсын газар нутгаас олдсон хадны зургуудаар жишиглэн тайлбар хийж ертөнц хэрхэн үүссэн анхны амь амьтан хэрхэн бүрэлдсэн, хүн төрөлхтөн үүссэн цагаасаа эхлэн ямар ухамсаруудыг бий болгож хөгжсөн хүний хөгжлийн үе шатууд гэх мэдээлэлийг олж үзэж болно. Энэхүү онгод тэнгэрүүдийн айлдаж бичүүлсэн эдгээр судруудыг хүлээн авч уншихдаа ихэнх уншигчид маань  өөрийн өдий болтол үзэж судалсан ном эх сурвалж өөрийн итгэл үнэмшилдээ тулгуурлан өөр өөрийнхөөрөө үнэлж дүгнэж магадгүй зарим нэгнийх нь аливааг үзэх өнцөг өөрчлөгдөж илүү тэлж том зургаар нь харах, илүү их цаг хугацааны агууламжаар зүй тогтлыг олж харах бүхэл системд нөлөөлөх нөлөөлөл ач холбогдол үр дүнгээр нь хэмжээс хийж дүгнэлтээ гаргаж байгааг үгүйсгэхгүй юм. Бидний өвгөд дээдсүүдийн бидэнд хэлэх гээд байгаа гол санаа нь нэгж иргэний чадамж хэрхэн бүхэл системд нөлөөлдөг тэрхүү нөлөөлөлөөр эзэн эрхээ хэрхэн тэлэх чадамжаа дээшлүүлж эв нэгдлийг бий болгохын тулд хэрхэн өөрийгөө засаж аливаад хүлээцтэй байж, бусдынхаа давуу талыг олж өөрийн дутагдах орон зайгаа мэдэрч түүнийгээ хөгжүүлж эвлэлдэн нэгдэх ухаан суралцаж нийтийн дэг жаягаа тогтоох талаарх хэмжээсүүдийг ухаж ойлгуулахад оршиж байгаа гэлтэй. Монголын нууц товчио гэх эх сурвалжийг өвгүдийн ухаанаар тайлж монгол гүн ухааны онолыг Эзэн хааныхаа байгуулсан их түүхээр жишиглэн суурин соёлын хэмжээсүүдээс илүү тэлсэн нүүдэлчдийн өв соёлын гайхамшгийг суу ухаануудаар  тайлсан тайлалыг Монгол товчион түүхийн тайлал судраар дамжуулан өгснийг тосон авч оюуныхаа царааг тэлэх нь бидний ирээдүйд Монгол хэмээх тусгаар тогтносон улс оршин байх үндсийг бататгаж байгаа гэлтэй.

Монголын түүхийг судлаачид маань энэхүү онгод хэмээх утсаж үл болох мэдлэгийг баталгаажуулсан оюун санаанаас буй болгож, буулгасан судар номнуудыг судалгааны эргэлтэнд оруулах нь ирээдүйн ар хойчид маань ямар ач холбогдолтойг ухаж нарийн мэдээлэлүүдийг судалж баталгаажуулах бизээ хэмээн найдаж байна.

Суу ухаан цог залийг хослуулан

Суурь бүтцийг бат цогцлоох аваас

Суралцах хүсэл тэмүүлэлд хөтлөгдөх

Суутан бүрээс тооцоолох эрдэм ундарнам

Өвгүдийн эрдэмд цоо нэвтрэх тусам

Өнө мөнхийн ухааныг цаг хугацаа орон зайд

Онож үйлдэх ончоо тааруулан сүвлэж

Билэг ухаан аргад бууж биежих

Буй бүхнээ оршоох хүч бүрэлднэм

Монгол өв соёлын тухай яриа

 Саяхан клабхаусаар орж Монгол соёл , гүн ухааны чиглэлээр яриануудыг сонслоо. Сонирхолтой эх сурвалжууд дээр тулгуурласан ярианууд болж байна. Үнэхээр Монгол өв соёл гэж юу вэ ? Монгол гэдэг улс бусад улс орнуудаас юугаараа онцлог юм бэ? Хэрхэн өв соёлоо уламжлуулж өөрийн онцлогоо хадгалж үр хүүхдүүддээ зан заншил газар нутгийнхаа онцлогоор соёлоор уламжлуулдаг юм бэ ? одоо хэрхэн энэ маань бусад улс орнуудын соёлын нөлөөнд өөрчлөгдөж хувьсаж байгаа юм бэ? гэсэн асуудлуудыг дэвшүүлж эрж хайж монголын гүн ухааныг тайлж байгаа нь авууштай сайхан санагдлаа. Энэ эрэл хайгуулд Гэрлийн өргөөнөөс өвгүд дээдсүүдийн буулгаж байгаа судрууд хэрхэн нөлөөлж байгаа нь ч бас харагдаж байна. Олон олон хүмүүс шинжлэх ухааны талаас нь батлаж, хэмжил зүйн арга ухаанаар энэхүү билэг талын мэдээлэлийг баталгаажуулах нь бас сонирхолтой нэг сэдэв болж байна. 

Аргын талын буюу шинжлэх ухаан болон хадгалагдаж ирсэн эх сурвалжуудаар энэхүү их мэдлэгийг батлаж дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдөх онолын хэмжээнд хүргэж  чадах  эсэх мөн онгодын өгүүлэмжээр буулгасан  мэдвэл зохихуйн өгөгдөлүүд хир баттай тал дээр ч эргэлзээтэй хэмээн яригдаж байгаа нь монголоо хайсан монголчуудын хувьд зүй ёсны асуудал юм. Зарим судлаачид онгодын өгүүлэмжийн ард заавал эртнээс уламжлагдаж ирсэн судар ном байгаа талаар мөн энэ эх сурвалжуудыг дурьдахгүй эх сурвалжуудаа нууцалж байна ч гэсэн хардлага гарч ирж байгаа нь бас л сонирхолтой сэдэв. Энэ бүхнийг нэг талаас нь харвал ямар ч эх сурвалж нэг хүний оюуны бүтээл байдагтай адил онгод дээдсүүдийн өгүүлэмж ч гэсэн тухайн цаг хугацаанд амьдарч байсан нэгэн хүмүүний туулсан амьдралын хуримтлагдсан туршлага түүн дээр үндэслэгдсэн оюун санааны бүтээл гэдгийг хүлээн зөвшөөрч болох мэт. Хэдийгээр Гэрлийн өргөөнөөс гаргасан судар номнууд одоо цагт орчин цагийн монгол хэл дээр онгодын чадамжаар мөн түүнийг улаачилж буй улаачийн зүтгэлээр бүтэж хэвлэгдэн бууж байгаа ч магадгүй хэдэн жилийн дараа энэ бас л бусад эх сурвалжуудын адил үлдээж өгсөн өв болон хадгалагдаж судлагдахуун болох нь цаг хугацааны л асуудал юм. Түүнээс саяхан хэвлэгдэн гарсан эртний монгол бичгээр үлдсэн эх сурвалж болон хадгалагдаагүй гэдгээрээ эх сурвалж биш гэж үзэх нь учир дутагдалтай мэт. Ялгаагүй л маш эртний зүй тогтлыг ажигласан дүгнэсэн оюун санааны том бүтээл гэдгийг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй юм. Харин энэхүү бүтээлүүдийг уншиж судлаад энэ бүхэнд итгэл үнэмшилээ өгөөд орчин үеийн арга хэрэгслээр баталж олон улсуудад хүлээн зөвшөөрүүлэх нь өнөө цагт амьдарч байгаа бидний үүрэг юм. Харин уншиж судлалгүйгээр өнгөцхөн байдлаар дүгнэх юм бол энэ бол өөр асуудал.

Бүхлийг цогцлоох эс бүрээс

Бүтэн ертөнц бүрэлддэгийг ухаж

Нэгж иргэний чадамж бүрээс

Нэгдэл бүхний хэм барьцалдаж

Бүрэн улсын хүч цогцолном

Өөрийн биеийг голох аваас

Үлэмжийн чанарыг үл таних

Билгээ хурцалж оюунаа тордном

Аргаа олж амжилтанд хүрнэм