ЧИНГИС КААН-аас хэлсэн Үжирхэл- Хөгжил хэмээх шүлэг
Муу эр мэт дайнд хөгжиж мунхаглаж хөгийн болсноос үхэл утаа энгийн ба төвөггүй
Нууцаа задлан уйлж амаа уран чалчиж хөгийн болсноос ган зуд гарзгүй бөгөөд сургамжтай
Утаа мэт замхрах артай, шүлс мэт хатах ултай хөгийн болсноос амьтан байвал хоргүй
НЭУ КЭМ-гүй юманд хүзүүний махыг барж үжирснээс үхдэл, шарил Эртэй ба Артай
ХҮН дарангайлагчид зовлонгоо хэлж үжирснээс хэрээнд идэгдвэл үр удамд Эр ДЭМ-тэй
Өвчүү дэлгэн гуйж өрцтэй зээл авч үжирснээс өтний хоол болвоос өвсөнд Эр ДЭМ-тэй
Ажлыг алдаагаар хорлож, явааг яаруугаар саатуулж үжирснээс явган нь хөлд Эр ДЭМ-тэй
Малынхаа төлөө үхэж, МОНОГОУУЛ гэх нэрээ мэдэхгүй үжирч хөгжиснөөс үхэх нь ариун
Морин сүлдээ махлаж, КАУ Ир тугаа урж, ТНГР БӨӨ сүнсээ хоосолж үжирч хөгжснөөс
Мал явсан чинь КҮ ЭН-д Эр ДЭМ-тэй, хүнсэнд нэмэртэй, хорвоод хоргүй, усанд хиргүй
ХҮН хорлогч болж үжирч- хөгжснөөс үхэл утаа үхдэл хорлолгүй бөгөөд сургамжтай
Үргэлжлэл
Ажлыг алдаагаар хорлож, явааг яаруугаар саатуулж үжирснээс явган нь хөлд Эр ДЭМ-тэй
Ажлыг алдаагаар хорлож гэж юу гэсэн үг вэ?
Энэ өгүүлбэрийг ойлгохын тулд эхлээд алдаа гэж юу вэ гэдгийг тодлох хэрэгтэй болноо доо.
Миний бодлоор алдаа ямар ч байж болно. Харин алдаагаа олох нь чухал байх.
Харин алдаагаа яаж олох вэ? Мэдээж хариулт хийж буй зүйлийнхээ үр дүнг хэмжихтэй холбогдох байх. Жишээ нь өнөөгийн бид ардчилалыг тухайн цаг үедээ маш зөв үйл явц гэж хараад ардчилалд алхан орсон боловч ардчилал ялснаас хойш маш их алдаа гажуудлыг туулаад бухимдацгааж байна. Харин яг юун дээр алдчихваа гэдгээ бодох хэрэгтэй болсон тул эргээд өнгөрсөн бүгдээ дүгнэж цэгнэж байгаа цаг үед амьдарцгааж байна. Ууг нь бол бид Их Монгол улсыг байгуулсан Эзэн Чингис хааны үр сад ба Их Монгол улсын Монгол гэдэг нэрийг хадгалан үлдэгсэд юм. Тэгэхээр бид өөрсдийнхөө улсыг ямар байсан юуг бий болгосон бэ гэж судлах юм бол Алтан судар ( шар судар) дээр гардаг ИХ МОНОГОУУЛ Улс гэдэг хэсгийг уншиж тайлах шаардлага гарна.
Зүгээр өнөөгийн байр суурьнаас харах юм бол ардчилалд орохдоо бид юунд зориж ямар улсыг бүтээх гэж байгаагаа тодорхойлж түүнд хүрэх тэр зорилтыг биелүүлэхэд ямар алхамууд хийх хэрэгтэй вэ? Ардчилалыг хэрэгжүүлж байгаа улс орнууд ямар алдаа завхралд орж байсан хэрхэн яаж сайжруулсан зэргийг ул суурьтай тунгааж судлаж өөрсдийнхөө өв түүхийг үзсэн бол алдаагаар өөрсдийгөө хорлохгүй байх боломж байсан ч байж магадгүй юм л даа.
Энэ тайлбар маань эргээд явааг яаруугаар саатуулах гэдэг хэлцийг тайлбарлаж бас болох л юм. Өөрөөр бас яарвал даарна гэдэг хэлц үгний тайлбар болох бизээ.
Харин ингэж үжирснээс явган нь хөлд эр Дэмтэй гэдэг нь тухайн үед манайханд зөвөлгөө өгч байсан гадныханы нөлөөлөөр унаа хийж явснаас өөрсдөө судлаж хэлцэж өөрийнхөө улс орны онцлог байдалд тохируулж бусдад даатгалгүй өөрсдөө явган ч гэсэн таниж мэдэж зүтгэсэн бол их Эрдэмийг олж авах байсан байна гэдгээр тайлбар хийж болох ч юм шиг. Мэдээж тухайн нөхцөл байдалд ийм боломж байсан л байх....
Хонгилд нарыг орлох нэүрит засгийг
Хараатай аниатай явсаар олоогүй ажгуу
Хатуу хэцүүгий дээд туйл
Таван зуу тавин шалтгааныг
Халшралгүй даван танин мэдэж
Хабсу их ертөнцийг өөртөө олж бойжиж
Хабсу нэүрит засгийг байгуулсан ажгуу
Хорлонтойд аадар нэүрит засгийг
Хорлон устгаж явсаар олоогүй ажгуу
Өрөө цоололдон асуулдан
Өнчин зүрхээ сугалан алалдан
Өчилдөн хэлэлцэн хүрээлдэн мөрөөдөн
Ертөнц тэнгэрээ олж таньж
Өргөн нэүрит засагийг байгуулсан ажгуу гэж төрийн найман цахад шүлэглэсэн байдаг билээ.
