Тоо ба чанар 15

Саяхан сонгууль болоод өнгөрлөө. Сонгуулийн үр дүнгээс  тооны ухааныг хэрхэн чадварлаг ашиглаж болохыг харцгаасан биз. Бүгд л дор бүрнээ өөр өөрийн дүгнэлтээ хийцгээж буй биз.

Юутай ч 3 сая гаран хүн сонголтоо хийцгээсэн. Энэ сонголтын үр дүн ямар байхыг цаг хугацаа бас харуулах л байх. Тэгээд ч цаг хугацаа гэж хэзээ ч эргэж үл ирэх зүйл тул бандан тас л гээч нь болно.

Саяханы нэг подкастан дээр аливаа нэгдлийн төлөвшилд алдаа оноон дээрээ суралцах цаг хугацаа хэрэгтэй байдаг гэж байсан. Өөдрөг үзэлтэй хүмүүс бол МАН ардчилалаас хойших өөрсдийнхөө өнгөрсөн түүхээс суралцаж сайжирч улс орныхоо өмнө хүлээх хариуцлагатай болж төлөвших байх гэсэн бодолтой байгаа бол эсрэг үзэлтнүүд өдий олон жил сайжруулж чадаагүй юм чинь  улам л доройтуулах байх хэмээн тэрхүү муухай  лаг шавраас хэрхэн сугарах вэ гээд цаашдын аргаа боловсруулж байгаа байх.

Ууг нь тоо ба чанар сэдвээ эхлүүлсэн чинь сонгуулийн үр дүн рүү хадуурчихлаа. Гэвч яалтачгүй тоо чанартай холбоотой болохоор яалтай. Мэдээж сонгогчид УИХ 76 гишүүдийнхээ чанарыг сайжруулах санаатай байсан боловч бидний дотор тэдний чанартай чанаргүй байх хэнд хамаатай юм бэ гээд өөрийн сонгох эрхээ хэдэн цаасаар худалдан хоол архи болгон хэрэглэсэн нь байсан байхыг бас үгүйсгэхгүй л дээ.

Сонгуулийн өмнө нүүр хуудсаар дүүрэн хэрхэн сонголтоо зөв хийх зөвөлгөө байсан.  Харин 76 гишүүдийн чанартай байх шалгуур нь юу байх вэ?  гэж дор бүрнээ тунгаасан л байх. 

Хүн чанар

Шинж чанар

Мөн чанар 

Амин чанарын хувьд  хир байсан бол?

Хүн чанарыг ихэнх хүмүүс ойлгох байх

Шинж чанар бол гадна харагдах хэлбэр өнгө дүрс төдий

Мөн чанар бол төрт ёсны их ухаанд хир гүн нэвтэрч өөрийн шинж чанарт санаа тавихаа больсон байх түвшин. Өөрөөр хэлбэл эх дэлхийн нэгэн хэлтэрхий түүнтэйгээ зохицон амьдрах ухааны гүн рүү эрэл хайгуул хийгч

Амин чанар гэдэг бол  мөн чанараа таниж Монгол хэмээх нэгэн улсынхаа төлөө л цаашилбал эх дэлхийнхээ төлөө дайснаа ч өөрийнхөө талд оруулж , эвлэлдэн нэгдэх чадвартай болох үе 

Хор хохиролыг урьдчилан тооцоолж , тусгаар тогтнол, улс орны эрх ашгийн төлөө зөвхөн тойрогтой, дүүрэгтэй биш улс эх орондоо хэдий хир орон зай, цаг хугацаанд нөлөөлөлтэй байж чадах улс төрч вэ гэдэг түүхэнд үлдэх мөр ба тухайн улс төрчийн чанар болох биз. Түүнээс дуучин Жавхлан гишүүн гаднаа сайхан монгол дээл хувцсаа  өмссөн ч  газар шороо эх орныхоо төлөө хариуцлагагүй уул уурхайн хор хохиролыг багасгах хориглох, ураны хор хохирол гарсаар байхад түүнийг хориглох,  ард олондоо хэрэгтэй нэг ч хуулийн төсөл санал санаачлага  дэвшүүлж хэрэгжүүлж чадаагүйнхээ төлөө дахин сонгогдоогүйдээ хорсон өссөн төрсөн нутаг, нутгийн ард олноо  хаяж байгаагаа зарлах биш л дээ.  

Тооцоолох эрдэм (Тоо ба чанар 14)

МТТТ судар 550 дэстэй. 550 дэс аливаа учир шалтгааныг нууцлан түүнийг уншигч бүхнээр тэрхүү учир шалтгааныг нууцыг тайлуулж өөрөө өөрийгөө хөгжүүлэх боломжийг нээхэд дэм болно.

Юуны учир шалтгаан бэ? гэсэн асуулт гарнаа даа. Том зургаар нь харах юм бол энэ орчлон ертөнц дээр амьдран оршиход тэнцлийг хадгалах нь амьдралд ээлтэй зохицох гэдэг зорилго юм бол тэнцлийг алдагдуулах олон олон учир шалтгаан  байдаг . Тэр л бүх учир шалтгааны эхийг олж түүнийг өөрсдийнхөө хүсэл зорилгодоо нийцүүлэн тохинуулахын тулд юуг мэдвэл зохих вэ? гэдэг асуултын хариуг эрэх шаардлага гарна.

Монгол домчийн судар дээр нэг ийм үгс байдаг :

Тэмцэл буй цагт
Тэнцэл тогтдог
Тэнцэл тогтохын цагт
Тэмцэл эхэлдэг

Тэмцэл буй болохын учир шалтгаан юу вэ? гэдэг өөрөө бидний яриад байдаг мөн чанар луу орно. Өөрөөр хэлбэл сайны хажуугаар саар үргэлж байдаг үнэнтэй нүүр тулж туулж гарах нь жам гэдгийг ойлгох нь чухал. Үүнийг Төрийн найман цаха дээр "Холдож зайлахгүйг,  устгах хар ертөнцөөр таниад" хэмээн бичсэн байдаг. Тэгвэл тэр устгах хар ертөнц гэдэг чинь юу юм бэ гэсэн асуулт бас гарнаа даа. Харин хариултыг Төрийн найман цаха дээр
Устгах тэнгэрт 16 арга буй
Үхүүлж устгах 4 алуур
Доройтуулж устгах 7 алуур
Тамлаж устгах таван алуур буй хэмээн бичсэн байдаг.

Энгийн үгээр бичихэд энэ бол бидний дотор байдаг муу зан авир ( залхуурах бэлэнчлэх бардамнах атаархах гэх мэт) бүхнийг дэвэргэх, өөрт байгаа муу бүхнийг маань өөгшүүлэх тэр бүх аргууд бөгөөд бид өөрсдөө мэдвэл зохихуйн мэдлэг рүүгээ тэмүүлэхгүй л бол тэнцлийг алдагдуулах нэгэн хүчин болно гэсэн үг . Энэ бүхнийг ухан унших юм бол Их хаан маань яагаад долоохон насандаа Тэмүү Чин цол авсныг бага ч гэсэн ухах байх. Үнэхээр тэр их тэмүүлэл нь бидний замыг өнөө болтол гэрэлтүүлж байгааг ухна.

Айдас бүхнээ даван туулж
Алдаа бүхнээсээ суралцаж
Амьдралын мөн чанарт тэмүүлж
Өвүг дээдсийн сургаалаас суралцаж
Эвлэлдэн нэгдэхүйн их ухааныг олж

Хор хохиролыг танин байж
Хоосрол үгүйрлийн үзэн байж
Даваж туулах хүчийг олж
Давхар мэхэнд суралцан
Өөрийн үл алдах голчоо атган авсан Эзэн хааныхаа бүтээсэн хамтын түүхээс бид нууц бүрийг нь тайлан ухаж, дэм дэмэндээ явахын агууг танин мэдүүштэй.

Орчин үеийн хэллэгээр үүнийг  системийн сэтгэлгээ гэж нэрлэж болох ба харин сайн муу ,сайхан муухай , зөв буруу бүхэн байх нь гарцаагүй гэдгийг ухаарвал түүнд нэгж  өөрөө ямар үүрэгтэй оролцох чадвартай, яаж хамтын ажиллагааг бий болгож,  нэгжийн оролцооныхоо үүргийг нэмэгдүүлж газар зүйн болон цаг хугацааны нөлөөлөлөө бий болгох , тэрхүү нөлөөлөл маань бусдад хэрхэн эерэг байж тэнцлийг хадгалах вэ гэдэг дээр төвлөрч өөрийгөө хөгжүүлж чадахаас ирээдүйд буй болох хор хохирол, үр өгөөжийг тооцоолж чадах чадвар бий болох  юм уу даа.

 Одоо цагт дээрх бүхнийг хөрвүүлж ойлгох гэж оролдоод үзвэл Эзэн хаан маань агуу стратегич байсан гэж ойлгож болохоор. Өөрөөр хэлбэл өөрийнх нь  үйлдсэн байгуулсан бүхэн ирээдүйн бидэнд хэзээ ч мартагдахын аргагүй агуу үйл болон үлдэж тэр их гүрний үлдэгдэл болох бид Монгол хэмээх нэрийг авч яваа улсын иргэд болон 800 гаруй жилийн дараа оршин тогтносоор л байна. Энэ бол үр дүн нь . Яагаад агуу стратегич гэж хэлээд байна гэхээр өв уламжлалдаа, ёс заншилдаа газар нутаг, уул усаа, яс цусаа хайрлан хамгаалах их ухааныг хадгалаад үлдээсэнд байгаад байгаа юм.  Мэдээж дэлхийн түүхэнд оруулсан сэтгэлгээний их өөрчлөлтийг дурьдахгүй байхын аргагүй л дээ. Олон улсын худалдааны аюулгүй байдал, тээвэр  логистикийн болон мэдээлэлийн сүлжээний эх энэ бүгд  Эзэн хааны байгуулсан их гүрний нөлөөлөл, хөгжүүлэлт шүү дээ.
Тийм болохоор бид өвгүдийн ухааны гүнд орж орчин цагийн хөгжилтэй хослуулан байнгын өөрчлөлтөнд баяжуулан суралцсаар байх аваас чадахгүй мэдэхгүй зүйлс гэж үгүй бизээ.
Гэрлийн өргөө маань тэгэхээр мууг сайн болгох, муухайг сайхан болгох, бурууг зөв болгох гэрэл гэгээний өргөө юм .