Цагийн аяс ба үндсэн хууль

Өнөө цагт төрд болж буй хямрал , намуудын дотоодын хагарал, будилаан, хээл хахууль авилгал энэ бүх асуудлын эцсийн шийдэл нь Үндсэн хуулийн өөрчлөлт юм байна гэж олон судлаачид , улс төрчид, бизнесийнхэн яриж байна. Харин чухам ямар өөрчлөлт хийх вэ гэдэг дээр олон янзын санаа оноо гарч байх шиг байна. Одоогийн үндсэн хууль яачихаад байгаа юм бэ гэхээр өнөөгийн төрийн хариуцлагагүй байдлыг бий болгож байгаа гэж хариулах байх. Саяхан нэг ТВ ийн нэвтрүүлгээр өнөөгийн үндсэн хуулийг батлалцаж байсан хүмүүс ярихдаа бид үндсэн хуулийн талаар тун бага ойлголттой байсан ба тэр үед дан гадныхан ирчихээд л бидэнд зөвөлгөө өгч байсан гэж ярих юм. Тэгээд энэ бүхнийг дүгнэж үзэх юм бол өнөөгийн үндсэн хууль бол манай уламжлалт төрт ёсны онолыг шингээсэн эсэх нь эргэлзээтэй тэр бүү хэл бүүр шингээгээгүй ч болов уу гэж таамагламаар. Саяхан Монгол бахархалын өдрөөр олон ч эрдэмтэн судлаачид дэлхийн олон хүчирхэгжин хөгжиж  буй улс гүрнүүд одоогийн ардчилал либерал онолууд нь гацаанд орсны улмаас  бүгд л Чингис хааны төрийн тогтолцоо төрт ёсны онолыг судлах болсон талаар илтгэлүүддээ дурьдаж байсан.

За тэгвэл тэр нь ямар онол байдаг юм бол үлдээсэн ном судар байна уу гээд манай төрийнхөн хайсан болов уу ? Төрийн дэргэдэх институтууд судалж байгаа болов уу?

Сүүлийн үед уламжлал ёс заншлаа судалж байгаа судлаачдын дунд төрт ёсны тулгуур 3 онол байдаг талаар дуугарч байгаанууд нь Алтан судрын судлаачид . Улс байхын үндэс юу вэ гэдгийг ухаж таван тусгаар тогтнолын талаар дуугарч байгаанууд нь мөн л ёс уламжлалаа дээдлэгч нар. 

Орчин цагийн ойлголтонд өнгөцхөн байдлаар бодол хөврүүлэх юм бол өнөөгийн үндсэн хуулийн өөрчлөлт ерөнхийлөгчийн засаглал уу , сонгодог парлемент уу , ерөнхий сайдын эрх үүрэг ямар байх ёстой юм , намын тогтолцоо гэж юу вэ  зэрэг асуудлууд дээр өрнөж байх шиг байна. 

Дээрх асуудлуудын гаргалгаа  Алтан судар дээр өв монгол хэлээрээ байгаа боловч бидний сэтгэлгээ дэндүү ядуу ондоошсноос түүнийг ухаж одоо цагийн аясад тааруулах ухаан нь хүрэхгүй байгаад байна уу даа. Тэгэхээр бид нийтээрээ ёс зүйн талаарх ухамсараа ёс уламжлалаараа сэргээн ,  болох  болохгүйн заагаа сайтар ухсан байхад төрд гарах түшээдээ сонгож цензурлаж  сурах бизээ. 

Харвахыг Хаан мэддэг ч онохыг ард олон мэддэг гэдэг нэг хэлц байдаг даа.

Зорилго

Өнөөдөр үүлэн чөлөөний наранд хэсэгхэн зуур бясалган цагийн аясыг тунгаан суухад зорилго гэдэг сэдэв бичмээр сэдэл төрөв.
     Иргүн байхын тулд амьдарсан юм биш
     Амьдралын төлөө иргүн, хүслийн зүйтэн болдоггүй
     Хижи амин чанарын боол мунхаглалын идэш болохгүйн тулд
     Хүслийн зүйд амьдрах Хөх Моногоуул иргүн болму
     Өөдрөг байхын тулд амьдрах хэрэгтэй учраас
     Хүслийн зүйг хэрэгцээ, амьдралыг сонголт болгож үр дүн нь иргүн болму
     Үр нь хэрэгцээ, ургац нь сонголт, цомирлог нь үр дүн байдаг
     Цэцэг ургахын зам хүүний амьдралд ний хэмтэй

Тэгэхээр энгийн үгээр хэлбэл мунхаглал руу гуларчихгүй байх нь зорилго маань юм байна гэж ухвал,  тэр мунхаглал гэдгийг юу гэж ойлгох юм бэ гэсэн асуулт өөртөө тавинаа даа.

    Огторгуйд оддын түгэл гэрэлтэж байхдаа
    Ондоо оддын салангид байршил боловч гэрэл нь нар билээ
    Олон хижүүд тус тусдаа амьд яваа боловч
    Орон зай, цаг агаар наран саран нэг билээ
    Гэтэл зөвхөн идэх хоолноосоо болж өсөрхөж
    Гэгээрлээр үү мунхаглалаар гэж талцаж байх юм
    Өөдрөгийг үү доройтолыг уу гэж маргасаар
    Өстөнүүд болчихсон талцаж байх юм
    Мунхаглалын гадаад илрэл нь өстнүүдийн талцаан юм.

За тэгэхээр мунхаглалын гадаад илрэлээ ажихаар бид бүгд л том жижиггүй тэрний зөв энэний буруу хэмээн бид зөв тэд буруу хэмээн талцан хэмлэлдэж байгаа маань  өөрөө мунхаглал болох нь гэж судрын эдгээр үгсийг ухвал эе эвд өсөрхөж биш өөриймсөж хүрэх бололтой дог шүү  та минь.
Хэсэг нөхдийн дотор маань маргаан үүссэн юм. Маргаан л юм хойно шалтаг шалтгаан байгаа л биз. Нөхөд болсон юм хойно бас нэгдэж нийлсэн нэг зүйл бас л байж таараа. Гэвч хүн бүр бие даасан өөр өөрийн гэсэн үзэл бодолтой, өөр өөрийн гэсэн мэдлэгийн хэмжээтэй .  Харин тэр нэгдүүлсэн зүйл нь нөхдийг маань нэг чиг рүү хандуулсан  юм . Хэдий нэг зорилготой ч хэлэлцэх маргах зүйл гарах нь хүн бүгдийн мэдлэгийн цараа, өсөж хүмүүжсэн орчин , аливаа зүйлд хандах хандлага зэргээс шалтгаалах нь ойлгомжтой. Харин энэ бүхнийг хандах зүг рүүгээ чиглүүлэхийн тулд  жаяг журмаа тогтоох нь зүй . Харин тэр журмаа жаягаа хэрхэн яаж тогтоох вэ гэдэг дээр хэлцэл үргэлж байдаг. Тиймээс маргаан гарах нь зайлшгүй. Нэгэнт маргаан гарсан бол шалтаг шалтгаануудаа тодорхойлж  болох болохгүйн заагаа тодорхойлж бие биенийхээ дотоод хэрэгт хэт оролцолгүй нэгдүүлсэн зорилгодоо хүрэхийн тулд аливаа зүйлд хандах хандлагаа хар буруугаа бие биендээ чихэлгүй , алагхан зүрхэндээ өсийг тээлгүй гэр хэмээх хамтатгах ухаанаар хөглөвөөс ухаарал хэмээгч нь  урд хойноо ирдэг хэмээн өршөөл энэрэлийн сэтгэлээр  нэгдүүлсэн нэгэн зүгтээ  алхах бизээ . Чухам ийм учгаар өөрийн буман өршөөлийн орон хэмээн АС т өгүүлсэн бизээ.
Эргээд нэг тунгааж эргэх холбоог нь олох юм бол хүн хүнээ үнэтэй байлгах, хүн хүнээ хариуцах, давуугаа үзүүлж дутуугаа ухааран байж эе билигтэн болох буй заа. Чухам үүний тулд бид эвлэрч байж хүчтэй байж, бутарч сарнихдаа уруудан доройтож явсан их түүхээсээ суралцаагүй гэж үү....

Үргэлж мөнхийн дэргэд байх шиг
Үлэмж гоог нь харан бишрэх
Алдуурсан хүслийг уян тогтоох
Ариун сэтгэл нь хааш хөтлөнө вэ?
Дүүрэн жаргалын эрхшээлд
Дуулим хорвоо хөлд чинь байна уу?
Дуурсах нэрийн алдараар
Дундуур сэтгэлээ дүүргэх үү?
Ай хөөрхий амьдрал мину
Аз жаргалын найман хөлөл мину
Алдаа онооны дэнс бүрээр
Алагхан зүрх чинь цохилон байна уу
Түнэр харанхуй байлаа ч
Түүдэг асааж болдог л юм
Түм түмээр түгэх оддын
Түгээл гэрэл нь цуглах болтугай

Эрчим эх

Нэгэн хүн чатаар надаас хүн амьтан ургамал 3-ын чанад ялгаа юу вэ? гэж асуулаа. Энэ асуултыг ухаж бодож байгаад энэ сэдэв руу урсан орчихлоо.  Нээрээ ямар ялгаатай юм болоо? Ялгааг олохын тулд юугаараа адилхан юм болоо гэж бодлоо. Амьсгалж, хооллож,  өсөж, үржиж, үхэж байдгаараа бол адилхан л юм.  Харин амьтан ургамал 2 юугаараа ялгаатай юм бол? Биологийн нарийн ширийн зүйлийг ярьвал зөндөө л ялгаа хэлэх л байх. Чанад ялгаа гэсэн болохоор мөн чанарын хувьд ямар ялгаатай юм болоо гэсэн байх. Амьтан ч тэр ургамал ч тэр адилхан л амьтай. Тэр битгий хэл махчин ургамал ч байдаг гэсэн.  Махан идэштэн, цагаан хоолтон, ногоон хоолтон хэмээн ялгагдах болсон хүмүүс амьтан идэж байна уу , ургамал идэж байна уу, сүүгээр хооллож байна уу гэдгээрээ ялгагдаж байдаг. Сүүг монголчууд эртнээс дээдэлж ирсний учиг хэнийг ч хохироож амийг нь таслалгүйгээр эх үрийн хайраас ундарсан хэмээснийх гэдэг. Тэгвэл амьтан ч тэр ургамалч тэр амь болохоор ялгаагүй л амийг тасалж байж хүнслэх хүнс. Монголчууд хатуу ширүүн уур амьсгалтай газар нутагт нүүдэллэн амьдрахдаа өвөлдөө махан хүнстэй байж хахир өвлийг давдаг байсан ба харин идэх махаа мал сүргээ хариуцан адгуулж үр төлийг нь өсгөн бойжуулан үржүүлж авдаг байсан бөгөөд өвөл идсэн махны хороо зундаа тайлж,  сүү цагаагаар гэдсээ цайлгаж ирсэн уламжлалтай. Чухам үүнээс л амьдрахыг зоригдол болгосон мянган хүнстэн болсон бизээ.
Амь, амьтан, мангдай, нар, сар, сүү эх үрэн 6 зүйл түүний харилцан шүтэлцээг таних нь өөрөө мэдвэл зохихуй. Харин тэр мэдвэл зохихуйн мэдлэгийн сангаас жаяг ёсоо хүн төрөлхтөн түүхийн явцад олж тогтоож тэрхүү жаягаа тунхагласнаар эх үрэн 6 зүйлийн харилцан шүтэлцээг хадгалах нь өөрөө биднийг тэтгэгч таван эрчим эх Нар, Сар,  Сүүн эх (Дэлхийн ээж), Мэдвэл зохихуй ,  Их засаг болдог гэвэл тэр болох болохгүйн заагийг тогтоосон жаяг  эргээд биднийг тэтгэдэг байх нь . Хүмүүн нь мөнх бус биетэн учгаас таван махбод эргэлтийн онолоор тэнцвэрийг тогтоож байж эрүүл байдаг. Түүнтэй мөн адил эх дэлхий ч таван махбодын тэнцэтгэлтэй тул мөнх бус юм. Иймээс мөнх бус биетнүүдийн насыг утрасгахын тулд амь амьтан биесийн бүхий л зохицол хэрэгтэй. Энэ зохицолыг аль болох удаан хадгалахын тулд мэдвэл зохихуйгаас үеээс үе дамжин таниж мэдсэн агуу их мэдлэгийн сангаас Их засаг хэмээх жаягийг бий болгож өөрөө өөрсдийнхөө оршин амьдрахуйг тэтгэж байдаг. Манай Монголчууд Их засгийг өөрийн зан заншилдаа гүн шингээж болох болохгүйн заагийг үр хүүхдүүддээ сургаж ирсэн. Яагаад болохгүйг нь мэдэхгүй эмээ өвөөдөө зөндөө л загнуулдаг байсан. Яагаад гэхээр муу ёр гэнэ. Гэтэл цаад хор хохирол нь тэнцвэрийг алдагдуулах аливаа үйлийг заншуулж байж хэвшил болгосон нь одоо бидний үед алдагдах аюулд тулж ирээд байгаа тул эргэн мэдвэл зохихуйгаа ухаж баталгаажуулах хэрэгцээ гарч ирж байна. Чухам иймээс ч сүүлийн үед ёс уламжлалаа хадгалан үлдэхийн чухлыг нийтээр ярих болсон ч байж болох шүү дээ.

Манай гаригийн хувьд хийд агаар, чийгэнд ус, тоосонд шороо хамаатаж буй учраас таван махбодийн эргэлтийг тогтоохдоо уснаас гал төрж, галаас агаар төрж, агаараас шороо төрж, шорооноос мод төрж, модноос ус төрж буй эргэлтээр таван махбодийг авч үздэг.
Монгол анагаах ухаанд хүмүүний биеийн яс болон эдэлбэрийг шороон махбод, шингэнийг усан махбод, амьсгалыг хий махбод, эрчмийг гал махбод, нөхцөлдөлгөө буюу сүнс удамшлын мэдээллийг модон махбод гэж үздэг.
Ус модыг тэтгэдэг ч арвидвал өмхөрнө.  Мод шороогоо тэтгэдэг ч арвидвал тэмцэлдэнэ.Шороо агаараа тэтгэвч арвидвал хийгээ сорж зэвэрнэ.Агаар галаа тэтгэвч арвидвал унтраана. Гал усаа тэтгэвч арвидвал ширгээнэ. Бага ус арвин модонд хорогдоно. Бага гал арвин усанд хорогдоно. Бага агаар арвин галд хорогдоно. Бага шороо арвин салхинд элэгдэнэ. Бага мод арвин шороонд хатна. Эдгээр тэнцвэрийн хуулиудыг одоогийн шинжлэх ухаан судлан шинэ шинэ нээлтийг хйиж байгаа боловч үнэн хэрэгтэй эртний соёл иргэншлүүдийн олж нээсэн хэрэглэж байсан мартагдсан хуучин мэдлэгүүд юм . Үүний нэгэн баталгаа болох эртний зурхай тэр харилцан хамааралыг од эрхэс хүмүүний заяа төөрөгтөө уялдуулан цаг хугацааны онолоор илэрхийлсэн байдаг шүү дээ.

Өө тийм эхний асуулт хүн амьтан ургамалын чанад ялгаа нь эрчим эхээрээ ялгаатай байгаа биз ? Амьтан ургамал Мэдвэл зохихуй , Их засгаар эрчимждэггүй байхаа.

Тоо ба чанар 7

Тоо ба чанар гэдэг сэдвийг эхэлснээс хойш ухаж тунгаах зүйлс их л байна. Тоо чухал биш   чанар нь чухал гэх үгийг ч их сонсох боллоо. Тэгэхээр тоо ба чанарын хоорондох хамаарлын талаар тунгааж үзмээр санагдах болов . Яг юунаас эхэлж тунгаах ёстойгоо нэг л эв нь олдохгүй л байна. Монголын нууц товчионд Эзэн Дээдэс, Жамуха 2 ын хувьд дагуулсан ардын тоо чухал байсан санагддаг. Тамыг газарт буулгаж далан тогоонд чоносынхныг чанасан нь цаанаа нарийн учиртай байсан ч гэсэн нөгөө талаараа түүний харгис догшин занг харсан ардууд ихээр хаан дээдсийг даган ирсэн байдаг. Чанар гэдэг бол үйлийн мөр, өв, үр 3 аар тодорхойлогддог талаар урьд нь  сударт бичигдснийг дурьдаж байсанчлан үгээр биш үйлдлээр үнэлэгдэх чанарыг  тоотой холбох учиг юу бол?
  
Чанар гэдэг үгтэй холбоотой холбоо үгсийг түүгээд үзвэл
Шинж чанар
Мөн чанар
Амин чанар гэх холбоосуудыг Алтан судар болон бусад судруудаас олж харж болно.

Шинжлэх ухаан бол аливаа зүйлийн шинж чанарыг нь судлан мөн чанарын холбоосыг олохын тулд хөгжсөөр л байна. Харин мөн чанар гэдэгт аливаа зүйлийн оршин байгаа учир холбогдол, шүтэн барилдлага, хор хохирол гээд илүү их гүн мэдлэгт тэмүүлсэн  ойлголт байх юм.
Харин амин чанар гэж энэ хөтөлсөн мэдлэгээ зорилго болгож эл биеэ тэгшлэн засвал амин чанар үүсэх бөгөөд орчлонгийн аливаа юмс бусдаас ангид үл оршихыг ухааруулан зохицолд хөтөлдөгийг өвгүдийн буулгасан сударт илүү  задлан бичсэн байдгийг олж уншина бизээ.

Харин өөрсдийн хар ухаанаар жишиглэн бодвоос сошиал ертөнцөд хар масс гэдэг үг газар авсныг ч хэлэх үү нэг зүйлийн  талаар зөвхөн нэг өнцгөөс нь хараад хүмүүсийг хэт шүүмжлэх нь ч элбэг болж. Тэгэхээр хар массыг чиглүүлэгч нар бол чанарлаг нь байж чадах уу гэсэн асуулт гарч ирнэ. Харин  тэр чанарыг хэн тодорхойлох вэ гэсэн асуултанд хэн ч л байж болно гэж хариулмаар ч юм шиг. Үнэндээ бол хар масс гэж ад үзээд байгаачууд бол ард түмэн л дээ. Улс эх орны хувьд ард түмэн ямар байх нь төр засгаас хамаардаг тул муугаа ч тэр сайнаа ч тэр бүгдийг нь чирэхээс өөр гарцгүй. Ядуу , бүдүүлэг, ухамсаргүй , залхуу ардууд байлаа гэхэд түүнийг зөвд нь чиглүүлж хөтөлдөг нь тооны доторх чанартайчууд мөн үү? Тэгэхээр хэдий олоныг дагуулж чадаж байгаагаар чанарын асуудал бас тодорхойлогдож болох л юм. Ухаанаа уралдуулцгаана биз ээ
 

Авах гээхийн ухаан гэж агуу юм байх юм даа. Бурхан багшийн сургаал номнолын гүн ухааныг ухан уншихад гайхамшигтай бөгөөд Их хаад маань ч түүнээс суралцан сургаал номнолыг нь ашиглаж  байсныг нь ойлгох шиг. Харин бөө мөргөлийн талаар өвгүдийн бөө гэгээн тархины онол бөө бөх зөнгийн тухай, бидний Монголчуудын бүтээсэн тулгуур 3  онолыг ухан суухад  оюун санааны их ертөнцийг эгэл ардын энгийн сэтгэхүйд ухамсар болгон буулгаж, амьдран оршихуйн жаяг болгон ёс заншилдаа шингээн амьдралдаа мөрдлөгө болгон үр хүүхдүүддээ заншихуйгаар дамжуулан үйлдэлд нь зангидаж орхисонд нь бахархам санагддаг шүү. Эргэх цагийн эрхэнд ээлжлэн солигдох бүхэнд цаг цагаараа байдаггүйг мэдэж эргэн ирдэг их өвгүдийн ухааныг ирэх цагийг угтуулан тосон бэлдүүлэх гэж л удам угсааны охь ухаантнууд оюун санааны их ертөнцөөсөө морилон саатаж эгэл нэгэн улаачийнхаа тархи зүрхэнд энэ амьдралын жам ёсыг таниулах гэж үеийн үед шийдэл бүхнийг нь өөрсөд нь үлдээн байж үр дагавар бүхнийг тооцох ухаанд нь сурган байж ирэх цагийг нь ирээдүй хойчийг нь сануулан үйлдэх үйлээр нь өөрсдөд нь сургаж удмын хэлхээг таниулах нь эгэл бөгөөд агуу .  

Бидний авир

Хүмүүний оройн дээд ялалт бол өөрөө өөрийгөө ялах ухааны ялалт болно. Түүний өгөөж юутай ч зүйрлэмгүй оройн дээд юм гэж олон ч ухаантан мэргэдийн сургаал номнол, сударт бичсэн байдаг.

Хүн л юм хойно бидэнд янзан бүрийн авир байдаг. Аливаа зүйлийг хийж бүтээе гэж бодовч залхуурах, эсвэл яаж хийхээ олохгүй арга мухардах үе бид бүгдэд зөндөө л тохиодог. Эсвэл бүүр өөрсдийнхөө байгаа байдлыг хэт дөвийлгөн өөрийнхөө байгаа байдалдаа ханаж цаашид хөгжиж дэвшихээ байдаг ч тал бий. Бүүр эсрэгээрээ өөрийгөө хэт голж аливаа зүйлийг хийж бүтээхээсээ бэрхшээн шантрах нь ч бий . Заримдаа бүүр бусдад атаархан , өөрөө хийж чадахгүйдээ  бухимдан өөрийгөө юун дээр алдаж байгаагаа ч анзаарахгүй  суух ч үе байдаг шүү дээ. Энэ бүгд авирууд биднийг өөрөө өөрсдийгөө ялах тэр л ялалтын замд саад болдог. Харин тэр саадыг бид хэрхэн давах вэ гэдэг өөрөө ухаанаа тэлэхээс эхтэй бөгөөд мухардалд орсон үед гарц үргэлж байдаг гэдгийг санаж суралцах тусам гарц улам бүр л тод болдог. Ямар нэг зүйлийн тухай асуусан ч хариулах гэж өөрийнхөө тархинд төвлөрөх нь ухаанаа нэмж байгаа хэрэг гэнэ билээ.  Тэгэхээр ядаж л өөрөө өөртөө асуулт тариж сурах хэрэгтэй ч юм уу.  Ямар ч хүнд үргэлж л өөрийгөө дөвийлгөн өөрийн хийсэн болгоноо бусдаас илүү болгон харах үе байдаг. Тэгэх тусам л бусдын хийсэн болгоныг үгүйсгэж, үнэн бодит дүгнэлтийг хийж чадахгүйгээс үл ойлголцолд хүрэх тохиолдол их байдаг. Харин энэ үед л бусдын байр сууринд өөрийгөө тавин яг түүнийг өөрөөрөө төсөөлөөд бодох үед эрхгүй л зөөлрөөд ирэх вий. Харин өөрийгөө голон шантрах тэр үед бусдын зоригжуулж хэлсэн хэдхэн урмын үг тэрхүү мухар харанхуйд гэрэл тусгах шиг болдог шүү дээ. Яг л түүнтэй адил мухардаж шантарсан нэгэндээ урам зориг ухаан гарцыг зааж өгөх ухаан, сэтгэлийн дэм өгч байхын утгыг хүн өөртөө шингээж авдаг байх. Тусч энэрэнгүй хүмүүс ихэвчлэн өөрсдөө зовлонг туулсан хүмүүс байдаг шүү дээ. Тэд бусдын зовлонг өөрийнх шигээ бодон өөрийн туулсан зовлон бэрхшээлээр жишиглэн чин сэтгэлээсээ тусалдаг байх. 

Харин онгироо бардам нэгэнд ухаан суулгахын тулд өөрт нь даалгавар өгч өөрийнх нь хэр чадал чансаатайг нь мэдрүүлэх ухааныг олж дэм болдог байх юм. Атаархуу нэгэнд нь хүмүүнд атаархаж байснаас өөрийн чадвараар юу хийж чадахыг  нь ухуулан дэмнэх зэргээр хүсэж байгаа үр дүнд хэрхэн хүрэхийг тайлбарлаж байж атаархлаас салгах зэргээр бусдын дэмээр өөрсдийн ухаанаар  гарах замуудаа олохын төлөө өөрөө өөрийгөө ялахын төлөө хичээцгээе дээ

3.1 - 3.5

3-1
Хүйтэн чулуун зүрхний цаанаас төөнөх
Хүдэр чийрэг сэтгэлийн галыг
Хөөрөн мандах нарны цацрагаар
Хөтлөн холбох авъяас үгүйд
Хүндлэл хайрын элгэмсэг орчилд
Хүрэх хүсэл төрөх ахуйд
Өөрийн биеийг золин байж
Өрөөлийн хүслийг дээдлэх ухаан
Өрцтэй зээлийг нуруундаа тээх үү?
Өнөр түмний итгэлийг тээх үү?
Өршөөл энэрэлийн мананд умбах уу?
Ариун ариун гэхэд анхны хайр нь юу юм?
Алдах эндэх хорвоод алдаа оноо нь юу юм?
Чин үнэн сэтгэлийн уяа
Чиний миний үүрдийн холбоо
Чимээгүй урсах дусал нулимс
Чигч үнэний замыг заанам
Ард түмний итгэл сэтгэлийг
Аашлан загнан орхиод одвоос
Агч модны жимс адил
Амтлах нь үгүй хор болму
Ай хөөрхий хөөрхий
Алтан эрдэнэ гээд байл уу?
Амин эрдэнэ боломгүй бол
Алт байгаад яанам
Уужуу тавиун цэгц бод
Ухааны цараа чинь хүрэх нь үү?
Үүмэрч сандарч гэгэлзэлгүй
Үйлийнхээ үрийг дахин тунгаа
Ай хөөрхий хөөрхий
Амьдрал мину зээ
2014.10.27
3.2

Чимх чимх ухааныг
Цэгц шударгаар чиглүүлэвч
Таван цэнгийн алтан ээмгийг
Таашаал болгон авч одох уу
Хүн хүний хүсэл
Хүрэх газар байвч
Хөтлөх алсын замд
Хүртэх үгүйгээ танд
Алиман сарны туяанд
Алс хол зорчлоо ч
Алтан нарны цацрагаас
Атгаснаа алдаж боломгүй
Цэнгээр хэмжих туухай нь
Цэгц шударгын хэмжүүр үү
Чин сэтгэлийн хэмжүүр юуг
Цэгцрэх бодлоор л цэгнэнэ дээ

3.3
Хүсэл болсон хүлээлт
Хүзүүгээр татах үед
Хүмүүн заяатны дунд
Хүслийн зүйтэн төрнө
Хүрэх алсаа тодлон байж
Хүмүүний орчлонг нэвтэлнэм
Ая тух гээчийг амар хялбарт бодно уу?
Амгалан цэнхэр дэлхийтэйгээ
Алхаа юугаа нэгтгэн байж
Зуран хайсан бүхнийг
Тооцон бодон тунгааж
Жам ёсны үйлийг нь
Залгуулах учиг байнам
Аяа балчир үрс минь
Анхааралтай бүгдийг аж
Ач тус төвгийн үр дүнгээс
Ангийн чинь олз хамаарна даа
Жингийн цуваа зогсолтгүй хөвөрнөм
Жирэвгэр хөмсөг нумран зангирнам
Эжийгийн чинь бие сулхан байна
Эрч хүчийг нь сэлбэмээр л байна
Үрсийн зүтгэл дутуухан л байна
Үнэн сэтгэлийн дэм нь алга
3.5
Тэмүүлэл үгүй бол
Тэнэмэл нохой мэт
Тэгшрэх бодлын үзүүрт
Тэнхээт ат хөтлөгдөж
Жингийн цуваа хөврөн байхуйд
Ачааны тэнд уртын зам

Уртын замын эхэнд
Уран нүүдэл хийхэд
Учрал дүүрэн харцнаас
Удмын зангилаа тайлагднам
Ухаант ардын үгнээс
Учиг юуг татан байж
Урагшлах замаа гэрэлтүүлнэ
Татсан татаас бүр нь олз
Тавьсан учиг бүр нь гарз
Дүүрэн амьдралын мөрөөдөл
Дүлий орчинд байна уу
Туулах амьдралын бартаа
Сонор нээн замд хөтөлнө
Түмэн олны итгэл юуг
Түүчээлэн хүргэх холбоос
Төвгийн урт зангилаанд
Төөрөн одох вии дээ