Tuesday, December 19, 2017

Хувь хүний хөгжил

Орчин үеийн бизнесийн удирдлагын сургалтуудын хандлагууд хувь хүний хөгжил, харилцааны ур чадвар дээр тулгуурлан хөгжих болсныг анзаарсан биз. Байгууллагууд урд нь төгссөн сургуулийн диплом , сурсан гадаад хэлийг чухалчилдаг байсан бол одоо энэ бүхний хажуугаар хир зөв хүмүүжил төлөвшилтэй, хир бусадтай багаар ажиллах чадвартай юм, хир сурч боловсрох тэмүүлэлтэй юм бэ  гэдэгт илүү оноо өгөх болжээ. Хүний нөөцийн менежер найзтайгаа хөөрөлдөж байхад тэрээр ажлыг бол бид сургаад авчихаж болно гол нь тухай хүний хүмүүжил төлөвшил, сурч мэдэх гэсэн хүсэл эрмэлзлэл их чухал даа гэж  ярьж байсан юм. Өвгүдийн сургааль ч мөн хүмүүний хүсэл хэмээгч нь юу байдаг юм, түүн дээр түшиглэн хэрхэн зөв хүн болж төлөвших юм, хэрхэн эрүүл мэнддээ анхаарах ёстой юм , эрүүл байхын тулд ямар дадал хэвшилтэй болох ёстой юм, хэрхэн өөдрөг сайн сайхан тэмүүлсэн гэгээлэг сэтгэл санаатай байх юм гэдгээс авхуулаад хэрхэхийг зааж сургасан байдаг.
Хувь хүний хөгжилд хэрхэн өөртөө зөв дадал зуршлыг төлөвшүүлэх нь чухал байдаг бөгөөд үүнд Монгол домчийн судрууд дээр байдаг мэдлэгүүд  бидэнд их хэрэг болох болно.

Хүн төрөлхтөний хүсэл үндсэн 9 зүйлд багцлагддаг талаар бүгд уншицгаасан байх. Үүнд
1. Эд баялаг нь элбэг дэлбэг байхын хүсэл
2.  Энэхэн бие элгэн садан нь эрүүл саруул байхын хүслэн
3. Энгүй олонтойгоо эвтэй найртай харилцан ойлголцох хүсэл
4. Танин мэдэхүйд тэмүүлэх хүсэл
5. Хайрлан дурлаж хамтран амьдрахын хүсэл
6. Үр хүүхэдтэй болохын хүсэл
7. Эзэн эрхтэй болохын хүсэл
8.Амар амарлангуйн хүсэл
9. Мөнх оршихуйн  хүсэл

Эдгээр  хүслүүд нь өөрөө хувь хүний хөгжилд эрүүл мэндийн талаас нь зөв эрүүл хооллолт, зохист хүнс, зохист хөлдөлгөөн , зохист амралт зэрэг үзүүлэлтүүдээр хүмүүний махан бодийн төдийгүй сэтгэл биеийн  ажлын чадамжид нөлөөлдөг бол  харилцааны болон танин мэдэхүйн хүсэл нь карьераа өсгөх харилцааны ур чадвар, манлайлах ур чадвар, идэвхи санаачлагатай байдал, багаар ажиллах чадвар , ажлын зохион байгуулалт  зэрэг чадамжуудаа сайжруулахад түлхэц болдог ба өвгүдийн сургааль номнол болон Алтан сударт заасан 35 эрдмийг эзэмшснээр өөрийгөө хөгжүүлэх боломжуудыг бий болгодог байх юм. Хүний эдгээр хүслүүдийг зохицуулах эдгээр 35 эрдмийг хэрхэн эзэмшсэн  тухайгаа  МТТТ судрын 2-р бөлөгт өөрийн туулсан бүхнээрээ жишиглэн бичсэн Эзэн хааны туршлага орчин цагийн хэлбэрт оруулан ойлгох юм бол дээр дурьдсан ур чадваруудыг эзэмшихэд та бидэнд үнэт өв болох нь байна  шүү дээ. Харин энэ үнэт өвөө тосон авч,  хөх толбот хэмээх эх дэлхийн хүйн хамгаалагч байх том зорилготойгоо холбож чадах юм бол эх болсон газар шороо, байгаль дэлхийдээ хоргүйгээр зохицон амьдрах ухаанаар жигүүрлэх бизээ. МТТТ судар нийт 550 дэстэйгээр та бидний гар дээр ирсэн нь дэс болгон нь аливаа бүхний цаад  учиг шалтгаануудыг тодруулан жишиглэсэн түлхүүрүүд мэт бөгөөд тэрхүү түлхүүрүүдээр нээгдэх хаалганы цаана гарч чадах юм бол амьдралын мөн чанарыг ухан, хэзээ ч алдаж болохооргүй гол зүйлээ бат атгах бизээ. Өвөг дээдэс нь эрдмээ хурааж, үр хойчдоо өвлүүлэн үлдээдэг Алтан ураг гээч нь цусандаа биш УХААН-даа байдаг гэж Хас төрийг бадраах сударт өвгүд айлдсан байдгийг санаж хүн бүр өөрөө өөрсдийнхөө чадамжийг хөглөж ,  Хөх толбот хэмээх эх дэлхийн амийг сахигчийнхаа зорилго дор  нэгдэж чадах аваас шуналын хүслээ дарж , хийх үйлэндээ шамдан сэхээрэх биз ээ.


Sunday, December 10, 2017

3-22

Хүслийн жигүүрээ дэлгэн хөөрөхөд
Хөнгөн бие агаарт хөвсөлзөж
Хүрэх алсаа тодлон байхуйд
Хүмүний орчил тэртээд үлдэж
Хүүрнэх үлгэрийн аясыг олж
Хөвчрөх хуурны чавхдас адил
Хөг аялгуу нийлэн урсана
Хөлөл юундаа бат зогсож
Хийх үйлийг учгийг хөөж
Хийрхүү их зангаа татаж
Эгэл нэгэн байхын учигт
Эргэх хорвоо хөрвөдөгийг ойлгоно
Үлдэц бүхний урыг гарган
Үлдээх араа бөхлөн байхуйд
Үүрдийн олзоо танин байхуйд
Үүх түүх өөрөө урганам
Ургацаа хураах хөлөл дээр
Уужим ухаан тэгширэн
Ухааны саруулд сэтгэл уужирч
Өнө мөнхийн түүх үргэлжилнэ
Ай хөөрхий амьдрал мину
Аз хийморийн хөлөл мину
Ахин дахин ирэх заяаг
Алгаа дэлгэн тосон авна уу
Чин Чу Хажир үнэний
Чимэг болох уран үгс
Сэтгэл дотор шуурга тавин
Чимээгүй урсан гарах нь энэ



Friday, December 8, 2017

Үйлдэн байж тань

Үг авахгүй , үгний цаадахыг ухахгүй үед өвгүд " Үйлдэн байж тань" гэж айлдах учгийг бодоод байх нь ээ хүн бүрт л өөрсдийн туулж байж ойлгож ухдаг юм бас байдаг бололтой. БууЭрЭл маань жилийн газрыг сараар, сарын газрыг хоногоор, хоногийн газрыг цагаар товчлох нь онол гэж хэлэхэд юун үлгэрийн хэллэг вэ гээд л гайхаж билээ. Өвгүд мэдээж өөрсдийн туулсан бүхнээ нэгтгээд түүнийгээ бидэнд онол болгон үлдээгээд энэ бүхнийг ухаж тунгаан амьдралдаа буулга гэсэн биз. Гэвч тэдний туулсан бүхнийг ухах ухааны цараа тэлээгүй үед алдсан ч оносон ч өөрсдийн оролдлого үнэхээр тархины цараа тэлэх бололтой дог шүү. Суусан цэцнээс явсан тэнэг дээр гэдэг тэр биз. Харин тэр туршлага бол миний гаргасан мөр. Алдсан алдаа минь үр хүүхдүүдэд бас өөрт минь багшлах багш болно. Тэгээд л энийгээ дараа дараагийнхаа хүмүүст би тэгж алдсан шүү битгий тэгээрэй гээд л хэлдэг шиг бууЭрЭл-ууд ч бас тэгээд л үглэдэг байх нь дээ. Ингэж л өнөө мөнхийн босоо хэлхээ үргэлжилдэг биз. Ийн тунгаан суухад сэтгэлд буусан шүлгийн мөрийг толилуулмуй : 
Оршсон үнэн оршихуйг бөхөлж
Он цагийн мөнхийн хэлхээ бүрднэм
Онож үйлдэхүйн ончийг тааруулах л гэж
Орчлон бүхэлдээ намайг тойрон эргэлдэв үү
Тэртээд алсрах тэргэл саран
Тэнүүн сэтгэлийн учгийг хааш хөтөлнөм
Тэмтэрч туулсан амьдралд хөл нийлүүлэн
Тэнгэрлэг аялгууг зүрхэнд минь уянгалуулна уу
Зүрхэнд уянгалсан тэр л аялгуу
Зүүд нойрноос минь сэрээн
Тэртээд нүргэлэх хүлгийн төвөргөөнд хүч нэмэх л гэж
Тэр л шөнө аргамаг хүлэг минь уяан дээрээ үүрсэв үү

Thursday, December 7, 2017

Бяцхан дөл

Өглөө ажилдаа гарахын өмнө наранд сууж хэсэг бясалгав. Нарны эрчмийг биедээн шингээж дулаан илчийг нь мэдрэхэд таатай сайхан байлаа. Гэвч хотын утааны цаанаас бүүдийх нарны туяаг хараад цэвэр байгальд ингээд суусан бол илүү сайхан байхыг харамсан бодов.
Наран ээжийн элч гэрлийн доор хэдхэн минут ээн суухуй дор бодолд харвах ухаарлыг мартчихалгүй нэг биччих гээд л тунгаан сууна. Наран эжий  биднийг хэнийг ч ялгалгүй гэрэл дулаанаараа гийгүүлдэгтэй адил бид ч бас нарны өчүүхэн цацраг болж түнэр харанхуйд төөрөлдөх олныг чиглүүлэх гэж өвгүдийн буулгасан мэдвэл зохихуйн судруудаас өөр өөрийн хэмжээндээ ухсан тунгаасан болгоноороо ийнхүү бяцхан ч гэсэн эргэцүүлэлүүдийг бичин суух мэт. Энэ л бяцхан эргэцүүллүүдээс маань хэн нэгэн өөрийн оюун бодлыг тэлж, буруутган шүүмжилсэн ч тэр нэгэн бяцхан дөлийг нь олоод л харчих л юм бол гэрэлд гэгээнд өөрийн эрхгүй татагдах бизээ. Татагдсан тэр бяцхан дөлүүд гал болон бадарч төөрөгдлийн өтгөн манан,  замхрах цаг удамгүй бизээ.

Наран эхээс эрчмийг хурааж
Арга ухааныг олж
Чин үнэнд зохицон амьдарч
Саран эхээс билэг ухааныг олж
Суу залийг цогцлоон байж
Сүүн эрчмээс махан биеийн амийг сэрээж
Мэдвэл зохихуйг мэдснээр
Өөрийн сүнсний оюун бодлыг тэлж
Өөрийн сүнсний эрчмийг эрчимжүүлж
Зориг хүч, хайр энэрэл
Цог заль дүүрэнд нь хувилан байж
Оюун бодлын ертөнцөд
Арга билгийг хослуулан байж
Ухамсар юуг суулган байж
Зөн билгээ даган байж
Зүрх сэтгэлээ чагнан байж
Өвгүдийн олсон амжилтанд
Суралцан байж
Энэ бие тархи ухамсраа
Энэ сүнсээ ухаажуулан бойжуулахыг
ХАС ТӨРИЙГ БАДРААХ СУДАРТ айлдсан байдаг билээ.



Monday, December 4, 2017

Тоо ба чанар 3

Нэгэн БууЭрЭл " Хүчтэй байна гэдэг бусдаас илүү байхын шинж чанар биш юм шүү дээ. Хүчтэй байна гэдэг бусадтай эвлэн суух мөр юм шүү дээ" гэж айлдаж билээ. МТТТ судар дээр бас " Эвийг хичээнэ гэдэг чинь
         Энэхэн биенээс чинь эхтэй.
         Эвлэрч сууна гэдэг чинь мөрөөн түшихээс л эхтэй
         Буруу нэгэн байвал худал хэлснийг хэлвээс нэг тус
         Харин заримдаа тэвчих нь тус болно
         Ухаарал болбоос урд хойноо орж ирдгийг
         Уужим сэтгэлээр тандаж миний үрс
         Танхил зангаа дараад ажаарай " гэсэн байдаг.
Бусадтай эвлэн суух мөр гэхээр нь баримжаагаар эвтэй найртай байхыг л хэлсэн юм байна гэж бодсон боловч мөр гэдэг үг эрхгүй анхаарлыг маань татсан юм. Ганц хүний мөр биш эвлэн суух мөр гэж байдаг... Суугаа хүнд юуны мөр байх суудлын мөр л байна биз дээ . Гэтэл МТТТ судрын энэ шүлэгт эвлэн сууж мөрөөн түших гэсэн үг байх юм. Тэгвэл энэ чинь мөр мөрөө түших буюу дэм дэмэндээ гэсэн үг гараад ирэх шив дээ.
Бид эв эе гэдэг үгний цаад мөн чанарыг ухахын тулд өөрийнхөө дотор луу өнгийж сурах хэрэгтэй юм шиг. Ямар ч хүн алдаатай оноотой л байдаг. Алдсан бол дараа нэгэн өдөр алдаагаа ухах өдөр ч бас л байдаг. Гэтэл бид бусдын алдаанд хатуурхах мөртлөө өөрийн алдааг өмөөрдөг шүү дээ. Хөвсгөлд явж байхад өргөөний нэг БууЭрЭл намайг чи бусдын зовлонг өөрийнх шигээ сэтгэсэнгүй гэхэд би дотроо ундууцан яахаараа өөрийнхөө асуудлыг яая гэж байж бусдын зовлонг бас сэтгэх ёстой юм гээд л өөр өөрийнхөө алдаа оноог алдаж, онож байж олж таниад зовлонгоо гэтэлгэх аргаа олох хэрэгтэй юм биш үү гэж бодож билээ. Их л хөнгөхөн бодож байсан бололтой. Бусдын зовлонг даа гэсэн биш өөрт чинь тохиосон бол яах вэ гэдэг дээр өөриймсөж бод л гэсэн санаа байсан ба үүнээс л чухам мөр мөрөө түших эв эе гээч эхэлдэг бизээ.  Тиймээ бидний өвүг дээдсүүд зөөлөн сэтгэл , дайчин чанараар агуу улсын бүтээсэн гэдэг.   Мөр мөрөө түших гээд бодсон чинь Эзэн хаан олон цэрэгтэй харин цөөхөн хэдэн ( 9 өрлөг, 4 хатан гэх мэт  ) түшигтэй ( мөр мөрөө түшсэн гэдэг утгаар нь ) байсан гэж уншиж байсан санаанд буучихлаа. Эзэн хааны аравт ингэж бие биеэ түших мөртэй байсантай адил эгэл нэг аравт ч бас бие биеэ түших мөртэй байж Их Монгол улсыг байгуулаа байлгүй дээ.
Түших түших мөрөө олж
Төвөг бүхнээ өөриймсөж засч
Төрсөн заяагаа өөд нь өргөх
Түмний үйлс дэлгэрэх болтугай

Зовлон гэж юу юм бэ?

Эзэн Дээдэс нэлээн хэдэн жилийн өмнө Би-гээ ухаар гээд өөр өөрсдийнхөө муу бүхнийг тоочин бич гэж байж билээ.  Гэрлийн өргөөний олон энгийн гишүүд өдөр тутамд тохиолдсон өөрийнхөө муу зан чанарыг өдөр өдөрт нь бичиж байсан санагдаж байна. Үүнийг хийлгэж яах гэж байгаа юм бол доо гээд л дотроо гайхаж байсан сан. Гэтэл аливаа муу зан авир , муу бодол, түүнээс үүдсэн муу үйлдэлийн шалтаг шалтгаан нь юу юм болоо гэсэн дүгнэлтийг өөрөө өөрсдөөр маань таниулах гэсэн санаа байсан байх нь. Анзаараад байхад хүмүүс тэр бүр өөрийгөө шүүмжлүүлэх дургүй ямарваа нэгэн байдлаар биеэ өмөөрч байдаг шиг санагддаг. Мэдээж тийм биш, ухаалаг, оюунлаг, гэгээрсэн төгс хүн байна л даа  . Гэвч өөрийгөө анзаарах тэр мөчид ямар ч тохиоолдолд өөрийгөө ямар нэгэн байдлаар өмөөрөх сэтгэл үргэлж л давамгайлаад байх шиг санагддаг. Тэгээд л л ямар ч хамаагүй аргаар өөрийнхөө зөвийг баталмаар санагдаад түүнээсээ үүдээд худлаа зүйлийг ч зохиогоод хэлчихдэг тал бид бүхэнд байдаг шүү дээ.
Шалтгаан хэмээгч нь урьдах болзол, өрнөх нөхцөл, үр дүн 3 аас сийлэгддэг байх нь.
Жишээ нь дээр тайлбарлавал ойлгомжтой байж магад.
Би нэг хүнээс мөнгө зээлээд авчихжээ гэж бодъё. Мэдээж маш их яаралтай мөнгөний хэрэг болсон болохоор дараа нь буцааж өгөх хугацааны болзолоо ч сайн тооцолгүй зээлсэн хүнийхээ боломжинд нь тааруулаад ам гараад авчихсан гэж бодъё. Хаяа байдаг л тохиолдол шүү дээ. Гэвч хэлсэн хугацаа өнгөрөхөд амалснаа биелүүлж чадахгүй боловч гуравдагч хүнд өөрийгөө өмөөрөх үг сийлэн хүргэж олон олон өөрийнхөө алдааг залруулан ярьсаар нэг худлаа хэлсэн давтамж олон олон үржиж бугшмалууд үүсэх жишээтэй. Өөрийнхөө алдааг далдлан нууцлах энэ санаа хүмүүний түүхэн дэх олон олон аймшигт үйл явдлуудыг өрнүүлсэн нь илд далдтай давтагдснаас үүдэлтэй. Засаж залруулаагүй холбоо үрсэд удамшина. Харин удам нь түүнийг засаж залруулах үүрэг хүлээсэн ч үүргээ ухамсарлаагүй нь дахин өвлүүлнэ. Энэ нь хүний тархины эд эсийг гэмтээн өнөөг хүртэл үргэлжилж 550 сүнс, 550 жатга, 550 амь болон мөнхрөв хэмээн МТТТ судрын 1160 х бичжээ.Тэгээд өөрийнхөө алдааг өмөөрөх шалтгааны үүсэл  доорхи 7 байдаг талаар бичсэн байдаг :
1. Сувдаг
2. Тачаал 
3. Аархал
4. Мунхаг
5.Атаархал
6.Шунал
7.Хонзон
Уншаад байсан чинь энэ 7 гоос л өнөө яриад байдаг 550 бугшмал чинь үүсдэг болж таарах юм. АС хүчирхэг 550 шалтгааныг үртэй хүний 9 хүслээр тохинуулах 35 эрдэм гэж бичсэн байдаг даа. 550 бугшмал 550 шалтгаан гэж нэг юм уу? гэж асуух гэж байна уу? Тиймээ би яг ингэж бодоод л сууж байна. 

550 бугшмал шалтгаан нь 49 муу үр дүнтэй. Энэ 49 үр дүн нь 16 нийтээр үйлдэх гэм буюу нииГэмийг үүсгэдэг. Энэ 49 ийг монгол түмэн Зовлон хэмээн нэрийдэж сэтгэлийн шаналалд тооцдог. Хязгааргүй зовлон ч биш хязгааргүй жаргал ч биш. Бүх зүйл өөрийн гэсэн орон зайтай . Энэ нь зөвхөн махан бие, сүнсэн бие хамтад байхад хамаарах зүйл юм.  Өөрөөр хэлбэл амьд байхад гэсэн үг байх нь.  Махан биений өвчлөхүйн 6 зовлон, сүнсэн биений 27 зовлон, сэтгэл биений 16 зовлон байна. Сэтгэлийн 16 зовлон 16 гэмт нийгэмийг үүсгэдэг. Үхсний дараах 49 хоног гэж тоолдог. Энэ нь эл 49 зовлонгоос ангижрахыг хэлж байгаа юм. 
Эс чадвал бугшиж хар сүнс болно хэмээжээ. ЗА энэ бүхнээс ургуулан бодох юм бол өнөө л аймшгийн кинон дээр гараад байдаг хар муу сүнс гээч нь бидний дотор л байдаг өөрийнхөө алдааг өмөөрөх сэтгэлээс эхтэй байх нь.
Нэг удаа хэдэн найзуудтайгаа маргалдаад сэтгэл таагүй зовлонтой  байх үед  БууЭрЭл маань ийнхүү өгүүлж билээ.

Түйтгэр зовлонгийн эх нь хүмүүний сэтгэл ажгуу. Сэтгэлээ таниж дийлсэн бол зовлонгийн шалтгааныг таниж дийлнэ. Шалтгааныг таниж мэдсэн бол түүнийг зохицуулах ухааныг олно. 
Огших их сэтгэл хөрөхдөө
Ондоо ондоо зовлонг үүсгэнэ
Ондоо ондоо байхын учиг
Оргилох эх булгаас хамаарна
Зүрх сэтгэл амар тайвныг олоогүй цагт
Зүйлийн цэцэгсийг ч гундуулан харж
Зөв буруугийн өтгөн мананд
Зүг чигээ алдах үе байдаг
Алдана гэдэг онохын эх
Анзаарч нэг тунгаахад л учиг байдаг
Тунаж үлдэх бүхэн чинь
Төгөлдөр их ухааны ундарга
Энэ л ундаргаас ухамсар дэлбээлж
Өр зүрхнээс энэрэл түгж
Өөдлөх амьдралын зам тодорч
Үйлдэл болох цаг тохионо
2016.05.18

Өөрийн доторх арвалзаж байдаг алив авир бүхнээ дарахад , алдаа бүхнээ засах арга зааж өгье гээд суу ухааныг тосож авах тун хэмээн Гэрлийн өргөөнөөс эдгээр олон сайхан судруудыг буулгасныг өөр өөрийн амьдрал дээр ухаан бүхнээ хурцлан тунгаан буулгаж авах бизээ.